Εκατοντάδες χιλιάδες πύρινα μέτωπα μαίνονται τις τελευταίες εβδομάδες σε Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία και Ελλάδα, σπέρνοντας το θάνατο και καταστρέφοντας εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δασικών εκτάσεων.
Μόλις τον περασμένο Ιούνιο, 64 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην περιοχή Λέιρα της Πορτογαλίας, με την ένωση Πορτογάλων πυροσβεστών να καταγγέλει σχέδιο εμπρησμού. Λίγο αργότερα, στην Ισπανία, χιλιάδες άνθρωποι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μετά από την έκρηξη μεγάλων πυρκαγιών σε δασικές εκτάσεις. Προχθές, στην Κορσική, και τις τελευταίες ημέρες στην Ελλάδα, στα Κύθηρα, τη Ζάκυνθο και τώρα στη βορειοανατολική Αττική, γράφει το ανεξάρτητο site ενημέρωσης “The Conversation”.
Οι πυρκαγιές είναι ένα αναμενόμενο φαινόμενο κάθε καλοκαίρι στη Μεσόγειο, αλλά συνήθως δεν έχουν τόσο σοβαρές επιπτώσεις. Οι μεγάλες αυτές πυρκαγιές μας υποχρεώνουν να ξανασκεφτούμε τον τρόπο προστασίας των δασών, των οικοσυσυστημάτων αλλά και των ανθρώπων, σε μια στιγμή που έχει αλλάξει δραματικά το κλίμα της περιοχής και η εξάπλωση του πληθυσμού, εκτιμούν οι καθηγητές Λουκ Κέλι του πανεπιστημίου της Μελβούρνης, Εντουαρντ Πλέινα Μπαχ, επικεφαλής του Κέντρου Προστασίας των Δασών της Καταλονίας και Μαρκ Φοντ Μπέρνετ του Κέντρου Δασικών Επιστημών της Βαρκελώνης.
«Σήμερα, ακόμη και αν αυτές οι περιοχές έχουν μακρά ιστορία πυρκαγιών, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τη φωτιά σε συνδυασμό με την υπερθέρμανση και τον αυξανόμενο αριθμό των κατοίκων που ζουν κοντά σε δασικές περιοχές» σημειώνουν σε κοινό τους άρθρο.
Σχέδια εμπρησμών
Φυσικά, από την οπτική μας δεν πρέπει να αφαιρούμε το θέμα των εμπρησμών με διάφορα κίνητρα. Στην πόλη Ραγκούζα στη Σικελία, για παράδειγμα, η αστυνομία εξάρθρωσε ένα δίκτυο 15 εθελοντών πυροσβεστών, οι οποίοι έβαζαν συστηματικά φωτιές και κατόπιν τηλεφωνούσαν στην έκτακτη γραμμή για βοήθεια, προκειμένου να κερδίζουν την αμοιβή των 10 ευρώ/ώρα που προβλέπονται για τη συμμετοχή τους στην κατάσβεση.
Όπως μεταδίδει επίσης η Deutsche Welle, στην Πορτογαλία τα τελευταία στοιχεία της Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας έκαναν λόγο για περισσότερες από 250 πυρκαγιές σε δασικές εκτάσεις. Παρά τις εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρότητα, εκπρόσωπος της πορτογαλικής Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας εκτιμά ότι το 90% των πυρκαγιών στη χώρα οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα. Είτε σε εμπρησμό είτε σε αμέλεια, όπως διευκρίνισε.
Αντιμέτωπη με τις καταστροφικές πυρκαγιές βρίσκεται, όμως, και η νότια Γαλλία, συγκεκριμένα το βόρειο τμήμα της Κορσικής. Σύμφωνα με τις αρμόδιες αρχές η φωτιά έχει, ήδη, κατακάψει πάνω από 20.000 στρέμματα. Εξαιτίας της απειλητικής φωτιάς που μαίνεται από την προηγούμενη Πέμπτη περισσότερα από 1.000 άτομα, τόσο μόνιμοι κάτοικοι όσο και τουρίστες, οδηγήθηκαν σε προσωρινά καταλύματα, εκκενώνοντας για λόγους ασφαλείας περιοχές στη βόρεια Κορσική.
Δεν είναι ότι οι νοτιο-Ευρωπαίοι μετακινούνται προς τα δάση, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Κατά μήκος της Μεσογείου, μετά από δεκαετίες οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών παρατηρείται μείωση του αγροτικού πληθυσμού, καθώς οι κάτοικοι μετακινούνται προς τις μεγάλες πόλεις. Στην Ισπανία για παράδειγμα, ο 1950 σχεδόν το 50% του πληθυσμού ζούσε σε αγροτικές περιοχές και το 1990 το ποσοστό αυτό είχε μειωθεί στο 25% και σήμερα ακόμη περισσότερο. Αποτέλεσμα είναι η μετατροπή μεγάλων καλλιεργημένων παλιότερα εκτάσεων σε νεαρά, πυκνά δάση. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες σε συνδυασμό με την ξηρασία είναι φυσικό να αυξάνουν τον κίνδυνο πυρκαγιών.
Στρατηγικός σχεδιασμός πρόληψης
Η αντιμετώπιση της φωτιάς με τις δυνάμεις πυρόσβεσης είναι φυσικά η πιο κοινή μορφή για τον περιορισμό της πύρινης λαίλαπας στα οικοσυστήματα της Μεσογείου. Η πυρόσβεση είναι ο πιο σημαντικός τρόπος για να κρατήσουμε ασφαλείς ανθρώπους και περιουσίες, αλλά αυτό δεν φτάνει. Οι φωτιές δεν περιορίζονται μόνο από τις δυνάμεις πυρόσβεσης, αλλά κυρίως από τις εργασίες πρόληψης των πυρκαγιών.
Μεταξύ άλλων παραδειγμάτων, οι αειφόρες δασικές πρακτικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη πιο ανοιχτών περιοχών, χωρίς πυκνά δάση, γεγονός που εμποδίζει τη μετάδοση πυρκαγιάς. Η διάθεση των περιοχών αυτών σε κτηνοτρόφους για βοσκή είναι ένας ακόμη καλός τρόπος να μειωθούν τα καύσιμα φορτία στις αγροτικές περιοχές. Η Γαλλία ενσωματώνει αυτήν την παραδοσιακή μέθοδο στις πρακτικές διαχείρισης πυρκαγιάς και αυτή τη στιγμή δοκιμάζεται στην Καταλονία.
Η γεωργία μπορεί, επίσης, να μειώσει τον κίνδυνο πυρκαγιάς. Η ανάπτυξη ορισμένων νέων καλλιεργειών, όπως οι τρούφες και οι αμπελώνες σε προηγουμένως καλλιεργημένα τοπία, θα μπορούσε να λειτουργήσει επίσης ως “πράσινη πυρκαγιά”, αν και οι επιστήμονες και οι διαχειριστές γης μόλις πρόσφατα άρχισαν να διερευνούν αυτήν την επιλογή.
Συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων
Η εκπαίδευση των πολιτών για τις πυρκαγιές είναι επίσης απαραίτητη για την ενίσχυση των τακτικών πρόληψης, αλλά και για να μην εξελιχθούν οι πυρκαγιές σε τραγωδίες.
Η συζήτηση με τους ανθρώπους σχετικά με την ασφάλεια στο σπίτι, το πότε πρέπει να εκκενωθούν οι μη ασφαλείς περιοχές, είναι τα απαραίτητα βήματα που πρέπει να ληφθούν για την ελαχιστοποίηση των επικίνδυνων αποτελεσμάτων της πυρκαγιάς που παρατηρούνται επί του παρόντος στη Μεσόγειο. Αυτό γίνεται καλύτερα μέσω μιας συμμετοχικής προσέγγισης που θέτει τις τοπικές κοινότητες στην πρώτη γραμμή. Δηλαδή, οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να συμμετέχουν σε όλη τη διαδικασία σχεδιασμού (όχι μόνο πριν αλλά και μετά από πυρκαγιά).
Αυτή η συνυπευθυνότητα θα αποδειχθεί χρήσιμη στη λεκάνη της Μεσογείου, μέσω της ενσωμάτωσης του κινδύνου πυρκαγιάς στο χωροταξικό σχεδιασμό των αστικών και αγροτικών περιοχών. Οι αποφάσεις σχετικά με τον τόπο και τον τρόπο κατασκευής νέων κατοικιών πρέπει να βασίζονται σε μια ενημερωμένη άποψη για τον κίνδυνο πυρκαγιάς Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρούν τα φυτά και τα ζώα στις πυρκαγιές είναι επίσης καθοριστική για την πρόβλεψη μελλοντικών πυρκαγιών σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα.
Φυσικά, δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθεί πλήρως ο κίνδυνος πυρκαγιάς. Ωστόσο, οι πιο ολιστικές στρατηγικές που ενσωματώνουν τους ιδιαίτερους κοινωνικούς, οικονομικούς και οικολογικούς παράγοντες που επικρατούν στις διάφορες περιοχές της Μεσογείου που πλήττονται από πυρκαγιές θα συμβάλουν σε μεγάλο βαθμό στην προστασία των ανθρώπων και στη διατήρηση των οικοσυστημάτων ενόψει της ταχείας κλιματικής αλλαγής.
