Ο άνθρωπος διαθέτει μια γενική δυνατότητα και διάθεση να εκδηλώνει φόβο, ο οποίος σε λογικά πλαίσια λειτουργεί προστατευτικά για το ίδιο το άτομο. Οι συγκεκριμένοι φόβοι, όμως που κάθε άνθρωπος εκδηλώνει είναι επίκτητοι και δημιουργούνται κατά την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον.
Πώς προκαλούνται όμως οι φόβοι στο παιδί;
Οι έρευνες έχουν καταλήξει ότι πηγές δημιουργίας αντιδράσεων φόβου στο παιδί μπορεί να είναι κυρίως τα παρακάτω:
1) Η άμεση εμπειρία του παιδιού: δηλαδή το παιδί π.χ. που έχει βιώσει την οδυνηρή εμπειρία να το δαγκώσει ή να του επιτεθεί ένας αγριεμένος σκύλος, μπορεί να εκδηλώσει φόβο προς τους σκύλους, ο οποίος μάλιστα να γενικευτεί και σε παρόμοια ζώα ακόμα και εκείνα που θεωρητικά είναι ακίνδυνα (γάτα, πρόβατο κ.ο.κ) να γενικεύσει δηλαδή το ερέθισμα.
2) Το παιδί μπορεί να εκδηλώσει φόβο χωρίς να έχει ποτέ δοκιμάσει επώδυνη εμπειρία με το συγκεκριμένο ερέθισμα, αλλά αυτό το ερέθισμα να έχει τοποχρονικά συνδεθεί με ένα άλλο φοβικό ερέθισμα. Δηλαδή αν π.χ. το παιδί εκδηλώσει επιθυμία να παίξει και να χαϊδέψει ένα κουνέλι και την ίδια στιγμή που συμβαίνει αυτό γίνει κάτι που προκαλεί φόβο στο παιδί π.χ ένας δυνατός θόρυβος, το παιδί θα συνεξαρτήσει τοποχρονικά τα ερεθίσματα και κατ” επέκταση μπορεί να εκδηλώσει φόβο για το ουδέτερο ερέθισμα.
3) Παρατήρηση και μίμηση προτύπων: το παιδί μπορεί να αποκτήσει φόβο προς ένα συγκεκριμένο ερέθισμα χωρίς να έχει προηγηθεί άμεση ή έμμεση αρνητική εμπειρία με το ερέθισμα αυτό αλλά ακόμα και όταν παρατηρήσει ένα άλλο πρόσωπο να εκδηλώνει φόβο για το συγκεκριμένο ερέθισμα. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται και από τη στενή αντιστοιχία μεταξύ των φόβων που εκδηλώνει το παιδί και των φόβων που εκδηλώνουν οι γονείς του.
4) Μετατόπιση: ένα ερέθισμα μπορεί να προκαλεί φόβο στο παιδί γιατί αποτελεί μια πρόσφορη υποκατάσταση κάποιου άλλου φοβικού ερεθίσματος, δηλαδή έχει γίνει μετατόπιση της πραγματικής πηγής φόβου στο συγκεκριμένο ερέθισμα. Ένα συνηθισμένο φαινόμενο φόβου μέσω μετατόπισης είναι , είναι η σχολική φοβία η οποία αποτελεί μια μορφή υποκατάστασης του φόβου του αποχωρισμού του παιδιού από τη μητέρα προς ένα ουδέτερο ερέθισμα, το σχολείο.
Πώς προκαλούνται οι φόβοι στα παιδιά;
