Ο Τζένγκις Χαν (Чингис Хаан, που σημαίνει «καθολικός κυβερνήτης», 1162 – 18 Αυγούστου 1227) ήταν Μογγόλος πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης. Ένωσε τις μογγολικές φυλές και ίδρυσε την Αυτοκρατορία των Μογγόλων (1206 – 1368), μια από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες στην ιστορία.
Γεννημένος στη φυλή Μποργιτζήν, δημιούργησε έναν ισχυρό στρατό και έγινε ένας απο τους σημαντικότερους και πλέον επιτυχημένους στρατιωτικούς ηγέτες στην ιστορία.
Παρά το γεγονός ότι ο Τζένγκις Χαν σε πολλές περιοχές του κόσμου θεωρείται κατ’ εξοχήν αιμοβόρος κατακτητής, στη Μογγολία είναι μια αγαπητή προσωπικότητα και θεωρείται ως ο πατέρας του μογγολικού έθνους. Πριν γίνει Χαν (Хаан, ελλ. Κυβερνήτης), εξόντωσε και κατόπιν ένωσε πολλές από τις νομαδικές φυλές της ανατολικής και κεντρικής Ασίας και τους έδωσε ταυτότητα ως Μογγόλους.
Το πραγματικό του όνομα ήταν Τεμουζίν, και σε ηλικία δεκατριών χρονών έγινε αρχηγός τριάντα μογγολικών φυλών, μετά το θάνατο του πατέρα του.
Συνάντησε βίαιη αντίδραση από το μέρος των υποτελών του φυλών, αλλά όταν παντρεύτηκε την κόρη του μεγάλου Χαν των Κοραϊτών Μογγόλων Ουνγκ και πήρε βοήθεια και υποστήριξη από αυτόν, γρήγορα επιβλήθηκε κι απέδειξε τις έξοχες στρατιωτικές του ικανότητες. Τόση μεγάλη ήταν η δύναμη που απέκτησε, ώστε ο πεθερός του άρχισε να φοβάται για την αρχή του και διέταξε να τον σκοτώσουν. Ο Τζένγκις Χαν όμως δραπέτευσε και κατόρθωσε μετά από πολλές συγκρούσεις να ανακηρυχθεί Χαν και να στραφεί ενάντια στην Κίνα. Κατέλαβε το Πεκίνο κι ύστερα τη Μπουχάρα και τη Σαμαρκάνδη και έφτασε μέχρι τη Ρωσία. Πέθανε αφού νίκησε ολοκληρωτικά το βασιλιά της βορειοδυτικής Κίνας.
Τα πρώτα χρόνια
Λόγω της έλλειψης γραπτών αρχείων, υπάρχουν λίγα στοιχεία σχετικά με την πρόωρη ζωή του Τεμουζίν. Οι λίγες πηγές που παρέχουν πληροφορίες σε αυτό το χρονικό διάστημα είναι συχνά συγκρουόμενες.
Ο Τεμουζίν γεννήθηκε το 1162 ή το 1155 στο Ντελούουν Μπολντόγκ κοντά στο όρος Μπουρχάν Χαλντούν και τα ποτάμια Ονόν και Χερλέν στη σύγχρονη βόρεια Μογγολία, που δεν απέχει πολύ από την σημερινή πρωτεύουσα, Ουλάν Μπατόρ. Στο έργο Η Μυστική Ιστορία των Μογγόλων αναφέρεται ότι ο Τεμουζίν γεννήθηκε με έναν θρόμβο αίματος στη γροθιά του, ένα παραδοσιακό σημάδι ότι αυτός έμελλε να γίνει ένας μεγάλος ηγέτης. Ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος γιος του πατέρα Γιεσούγκεϊ, ο μεγάλος επικεφαλής μιας φυλής Μογγόλων της Κιγιάντ και σύμμαχος της Τογκρούλ Χαν της φυλής Κεράιτ, και ο μεγαλύτερος γιος της Χοελούν, της μητέρας του. Σύμφωνα με τη Μυστική Ιστορία ο Τεμουζίν πήρε το όνομά του από ένα οπλαρχηγό, Τεμουζίν-UGG, τον οποίο ο πατέρας του είχε μόλις αιχμαλωτίσει. Το όνομα υποδηλώνει, επίσης, ότι μπορεί να έχουν καταγωγή από οικογένεια σιδηρουργών.
Η φυλή του Γιεσούχεϊ, του πατέρα του, ονομαζόταν Μποριτζγκίν και η Χοελούν , η μητέρα του, ήταν από την φυλή Ολχουνούτ, κλάδο της φυλής Χονγκιράντ. Όπως και οι άλλες φυλές, ήταν νομάδες. Επειδή ο πατέρας του ήταν οπλαρχηγός, όπως και οι προκάτοχοί του, ο Τεμουζίν είχε ευγενή καταγωγή. Αυτή η υψηλότερη κοινωνική θέση κατέστησε ευκολότερο να ζητήσει βοήθεια και τελικά να συγχωνεύσει τις άλλες φυλές Μογγόλων.
Γάμος με την Μπόρτε
Όπως έχει ήδη κανονιστεί από τον πατέρα του, ο Τεμουζίν παντρεύτηκε την Μπόρτε όταν ήταν περίπου 16, προκειμένου να παγιώσει την συμμαχία μεταξύ των αντίστοιχων φυλών τους. Λίγο μετά το γάμο,η Μπόρτε απήχθη από τους Μέρχιτς. Ο Τεμουζίν την έσωσε με τη βοήθεια του φίλου του και μελλοντικού εχθρού του, Τζαμούχα, της φυλής Κέραιτ. Εννέα μήνες αργότερα, γέννησε έναν γιο, τον Τζότσι (1185-1226). Λόγω του γιου της, η Μπόρτε θα είναι η μόνο αυτοκράτειρα του Τεμουζίν, αν και ο ίδιος θα ακολουθήσει την παράδοση με το να έχει πολλές συζύγους.
Η Μπόρτε είχε τρεις γιους, τον Τσαγκατάι (1187-1241), τον Ογκεντέι (1189-1241), και τον Τολούι (1190-1232). Ο Τζένγκις Χαν είχε επίσης πολλά άλλα παιδιά με τις άλλες συζύγους του, αλλά αποκλείστηκαν από τη διαδοχή. Ενώ τα ονόματα των γιων ήταν καταγεγραμμένα, των κορών δεν ήταν. Τα ονόματα τουλάχιστον έξι κορών είναι γνωστά, και ενώ έπαιξαν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της ζωής του, δεν έχουν επιζήσει έγγραφα που παρέχουν οριστικά τον αριθμό ή τα ονόματα από τις κόρες που γεννήθηκαν από τις συζύγους του Τζένγκις Χαν.
Ο Τεμουζίν ήταν πιστός πάνω απ ‘όλα, αλλά και έδινε αξία στην αδελφότητα. Ο Τζαμούχα ήταν ένας από τους καλύτερους φίλους του Τεμουζίν όταν μεγάλωνε. Αλλά η φιλία τους δοκιμάστηκε αργότερα στη ζωή τους, όταν ο Τεμουζίν πάλευε να γίνει Χαν. Ο Τζαμούχα είπε αυτό στον Τεμουζίν πριν πεθάνει » Τι σκοπιμότητα θα είχα να γινόμουν σύντροφός σου; Αντιθέτως, ορκισμένε αδερφέ, στη μαύρη νύχτα θα στοίχειωνα τα όνειρά σου, στη φωτεινή μέρα θα προβλημάτιζα την καρδιά σου. Θα ήμουν η ψείρα στο γιακά σου, θα γινόμουν η σκλήθρα στην πόρτα σου …. όπως υπήρχε χώρος μόνο για έναν ήλιο στον ουρανό, υπήρχε χώρος μόνο για έναν Μογγόλο άρχοντα».
Θρησκευτικά πιστεύω
Ήταν ανεξίθρησκος και ενδιαφερόταν να μάθει φιλοσοφικά και ηθικά διδάγματα από άλλες θρησκείες. Για να το καταφέρει, συμβουλεύτηκε βουδιστές μοναχούς, Μουσουλμάνους, Χριστιανούς ιεραπόστολους, και τον ταοϊστική μοναχό Τσίου Τσουζί.
Η Μυστική Ιστορία των Μογγόλων εξιστορεί τον Τζένγκις να προσεύχεται στο βουνό Μπουρχάν Χαλντούν.
