Όσοι κατά καιρούς έχουν βρεθεί σε κάποια πορεία η οποία εξελίχθηκε σε πεδίο ανοιχτής σύγκρουσης μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας, ένα από τα πράγματα που σίγουρα έχουν παρατηρήσει είναι οι στολές των ΜΑΤ.
Οι συγκεκριμένες στολές δεν είναι απλά ρούχα που φοράνε οι άνδρες των κατασταλτικών δυνάμεων. Επί της ουσίας είναι αμυντικά όπλα. Τους προστατεύουν από φωτιές, πέτρες, φωτοβολίδες και οτιδήποτε μπορεί να εκτοξεύσει εναντίον τους ένας εξαγριωμένος διαδηλωτής.
Αυτή, ωστόσο, είναι μια εικόνα που τη βλέπει κάνεις τις δυο τελευταίες δεκαετίες. Αν γυρίσουμε το χρόνο λίγο πιο πίσω, θα διαπιστώσουμε πως οι αστυνομικοί που έμπαιναν στην πρώτη γραμμή των συγκρούσεων, φορούσαν… σκαρπίνια και γαλάζια πουκαμισάκια.
Η εξέλιξη αυτή στις στολές δεν είναι τυχαία. Στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης οι συγκρούσεις αστυνομικών και διαδηλωτών δεν ήταν αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. Μια ασπίδα και ένα γκλοπ πολλές φορές ήταν αρκετά.
Συμπερασματικά θα μπορούσε να πει κάποιος πως οι στολές των ΜΑΤ άρχισαν να αλλάζουν όσο άλλαζε και η φύση των συγκρούσεων. Όσο πιο βίαιες γίνονταν τόσο πιο προστατευτικές ήταν στολές. Και κάπως έτσι, φτάσαμε από τα σκαρπίνια και τα κοντομάνικα πουκάμισα στις πυρίμαχες στολές και τις χοντρές επικαλαμίδες που θυμίζουν κάτι από… ρόμποκοπ!
Η αστυνομία λίγο πριν και λίγο μετά την δικτατορία
Οι συγκρούσεις μεταξύ αστυνομικών και οργισμένων διαδηλωτών δεν είναι σημερινό φαινόμενο. Ούτε καν φαινόμενο της εποχής μας δεν είναι. Υπήρχε σχεδόν από… πάντα. Το μόνο που διέφερε ήταν η ένταση και ο τρόπος.
Τα πρώτα σημαντικά σημάδια για την αλλαγή στον τρόπο των συγκρούσεων σε μεγάλες διαδηλώσεις ήρθαν από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Όχι ότι πριν δεν υπήρχαν. Ίσα- ίσα. Απλά τότε ήταν που η αστυνομία άρχισε να παίρνει σοβαρά υπόψιν της τον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι συγκρουσιακές πορείες στο εξωτερικό. Σημείο καμπής ήταν οι μεγάλες διαδηλώσεις για το ασφαλιστικό των οικοδόμων στην αυγή εκείνης της δεκαετίας.
Η αστυνομία ήρθε αντιμέτωπη όχι απλά με μια μερίδα διαδηλωτών αλλά σχεδόν με ολόκληρο το σώμα της πορείας που είχε στόχο τη σύγκρουση και τα επεισόδια. Εκείνες οι πορείες έχουν μείνει στην ιστορία και θα τις ακούσετε από παλιούς με αναφορά στο «τότε που οι οικοδόμοι ξήλωναν τα πεζοδρόμια».
Εκείνη την εποχή η ηγεσία της ελληνικής αστυνομίας κοίταξε για πρώτη φορά προς το εξωτερικό προκειμένου να λάβει τεχνογνωσία σχετικά με την αντιμετώπιση των αστικών ταραχών.
Οι πρώτες ιδέες προήλθαν πριν την επιβολή της δικτατορίας από τις ΗΠΑ. Οι δεύτερες ήρθαν επί επταετίας από τη Χιλή του Πινοσέτ. Εκεί είχε πάει ο Μαρκεζίνης ο οποίος είδε τις ασπίδες των αστυνομικών, του θύμισαν… αρχαίους πολεμιστές και θέλησε να φέρει αυτή την ιδέα και εδώ. Δεν πρόλαβε. «Αν στο πολυτεχνείο είχαμε ανάλογα εξοπλισμένους αστυνομικούς μπορεί να μη χρειαζόταν η επέμβαση των τεθωρακισμένων», θα πει το 1979.
Η ιστορία, ωστόσο, όπως διαβάζουμε στο newsbeast.gr άλλαξε με την πτώση της χούντας. Η κυβέρνηση Καραμανλή αποφάσισε την δημιουργία μιας ομάδας που θα αντιμετώπιζε τους ταραξίες. Επικεφαλής τέθηκε ένας παλιός αστυνομικός, ο Ηλίας Ψυχογιός ο οποίος παλαιότερα είχε σταλεί στις ΗΠΑ για να παρακολουθήσει την ανάλογη εκπαίδευση.
Αρχικά αγοράστηκαν ασπίδες, δακρυγόνα και αύρες. Αυτά θεωρούνταν αρκετά εκείνη την εποχή. Σύντομα η ομάδα απέκτησε και όνομα. Μονάδες Αποκατάστασης Τάξης (ΜΑΤ). Οι πρώτοι 100 ΜΑΤατζίδες ήταν λοκατζήδες που είχαν απολυθεί από το στρατό.
Η εμφάνισή τους δεν είχε μεγάλες διαφορές από τους υπόλοιπους αστυνομικούς. Το μόνο που διέφερε ήταν οι κινήσεις τους που ήταν αποτέλεσμα ειδικής εκπαίδευσης και βέβαια οι ασπίδες και τα δακρυγόνα.
Η σκληρή δεκαετία του ’80
Σταδιακά τα ΜΑΤ είχαν αρχίσει να γίνονται ο φόβος και ο τρόμος των διαδηλωτών οι οποίοι μπορούσαν να συγκρουστούν με τους απλούς αστυνομικούς αλλά όχι και με αυτούς που κρατούσαν τις ασπίδες. Έστω κι αν φόραγαν σκαρπίνια.
Έτσι οι διαδηλωτές άρχισαν να αποκτούν πρόσβαση σε πιο… αποτελεσματικά «όπλα». Οι πέτρες έγιναν κοτρόνες. Τα μαδέρια έγιναν σιδερόβεργες ενώ δεν έλειπαν αραιά και που οι μολότοφ.
Όσο προχωρούσε η δεκαετία του ’80, ωστόσο, τα πράγματα για τους αστυνομικούς γινόντουσαν πιο δύσκολα. Οι συγκρούσεις, ειδικά μετά τη δολοφονία του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά από τον αστυνομικό Αθανάσιο Μελίστα στα Εξάρχεια ανήμερα της επετείου του πολυτεχνείου το 1985, έγιναν πιο σκληρές καθώς πλέον οι αστυνομικοί δεν είχαν να αντιμετωπίσουν απλά οργισμένους διαδηλωτές αλλά τα πρώτα καλά οργανωμένα μπλοκ αναρχικών και αντιεξουσιαστών.
Η πρώτη μεγάλη αλλαγή σε εκείνη την περίοδο ήταν τα κράνη των ΜΑΤ. Έγιναν πιο μεγάλα και πιο ανθεκτικά. Παράλληλα, οι αρβύλες αντικατέστησαν τα σκαρπίνια καθώς πλέον οι πέτρες και οι μολότοφ έπεφταν βροχή.
Και επειδή η δράση φέρνει αντίδραση, τότε (προς το τέλος, πλέον, της δεκαετίας) ήταν η πρώτη φορά που άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους κάποιες… εξελιγμένες μολότοφ που περιείχαν φελιζόλ με σκοπό η φωτιά να «κολλάει» πάνω στους αστυνομικούς.
Οι στολές που θύμιζαν πανοπλίες και τα χημικά
Η δεκαετία του 1990 βρήκε τόσο τα ΜΑΤ όσο και την πλευρά των αναρχικών να επιδίδονται σε μια… εξοπλιστική κούρσα. Από τη μια πλευρά οι 5-10 μολότοφ σε κάθε πορεία είχαν υπερτριπλασιαστεί ενώ άρχισε να κάνει την εμφάνισή του το λεγόμενο σύστημα «hit and run» που στην ουσία ήταν καταδρομικές επιθέσεις που δεν διαρκούσαν περισσότερα από μερικά δευτερόλεπτα αλλά ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικές.
Με αυτά και με αυτά οι στολές των αστυνομικών είχαν αρχίσει να θυμίζουν ολοένα και περισσότερο στρατιωτικές στολές ή ακόμα και πανοπλίες καθώς πλέον είχαν ενσωματωθεί και οι επικαλαμίδες.
Τα εξεγερσιακά γεγονότα στην επέτειο του πολυτεχνείου το 1995 με τον παράλληλο ξεσηκωμό στις φυλακές της χώρας, άλλαξαν δραματικά τη στάση της αστυνομίας απέναντι στους διαδηλωτές και εν πολλοίς καθόρισαν και το μέλλον.
Στα τέλη εκείνη της δεκαετίας, τα ΜΑΤ πλέον είχαν αποκτήσει και θώρακες, αλλά κυρίως εκτός από τα δακρυγόνα πλέον είχαν και χημικά (ακόμα και ασφυξιογόνα) και χειροβομβίδες κρότου- λάμψης που ειδικά στα πρώτα χρόνια που τις χρησιμοποιούσαν, προκαλούσαν μεγάλο πανικό στους διαδηλωτές που έκαναν αρκετό καιρό να τις… συνηθίσουν!
Επιπλέον άλλαξε και η τακτική τους καθώς έγινε πιο επιθετική και με περισσότερες στρατηγικές κινήσεις (περικυκλώσεις, αλυσίδες, στενό… πρέσινγκ των αναρχικών μπλοκ κλπ). Η πιο επιθετική τακτική, ωστόσο, έφερε και την -πολλές φορές- υπέρμετρη βία των διμοιριών τόσο κατά διαδηλωτών που συλλαμβάνονταν όσο και κατά δημοσιογράφων και φωτορεπόρτερ που κάλυπταν τα γεγονότα.
Ο Δεκέμβρης του ’08 και οι αντιμνημονιακές διαδηλώσεις
Από το τέλος της δεκαετίας του 1990 και μέχρι τον Νοέμβρη του 2008, παρατηρείται μια… συνολική στασιμότητα. Οι συγκρούσεις μεταξύ αστυνομικών και αναρχικών ήταν μεν συχνές (ιδιαίτερα στα φοιτητικά της περιόδου του 2006) αλλά απουσίαζε το στοιχείο της κλιμάκωσης.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα ΜΑΤ να παραμείνουν δίχως ουσιώδεις αλλαγές τόσο στη στολή τους όσο και στη στρατηγική τους. Αυτό άλλαξε δραματικά από την 6η Δεκεμβρίου του 2008 και έπειτα. Η δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου από τον αστυνομικό Επαμεινώνδα Κορκονέα, έφερε τα ΜΑΤ αντιμέτωπα με ένα «τσουνάμι» οργής.
Εκεί διαπιστώθηκε για πρώτη φορά πως τα δακρυγόνα και τα χημικά δεν κάνουν πλέον δουλειά όσο παλαιότερα διότι η αντίπαλη πλευρά έχει προμηθευτεί αντιασφυξιογόνες μάσκες. Διαπιστώθηκε επίσης πως τα μεγάλα και χοντρά ξύλα (μαδέρια) των διαδηλωτών σπάνε εύκολα τις ασπίδες.
Η εικόνα αυτή γίνεται εξίσου έντονη και στις μεγάλες αντιμνημονιακές διαδηλώσεις όπου διαπιστώνεται πλέον πως ήρθε η ώρα για να αλλάξει και πάλι η στρατηγική από την πλευρά των ΜΑΤ.
Πλέον, σε κάθε διμοιρία υπάρχει και ένας αστυνομικούς που κρατάει μια «φυσούνα» που ρίχνει τα χημικά στοχευμένα. Σχεδόν όλοι κρατούν μικρούς πυροσβεστήρες, οι στολές έχουν αντικατασταθεί με νέες εξαιρετικά ανθεκτικές και το κυριότερο πυρίμαχες. Οι επικαλαμίδες ενισχύονται με νέες από καλύτερο και ανθεκτικότερο υλικό και προστίθενται προστατευτικά στους αγκώνες και τους ώμους.
Με αυτά και με αυτά μέσα σε μια περίοδο 50 χρόνων κοιτάζοντας πίσω κάνεις διαπιστώνει πως το μόνο που έμεινε για να θυμίζει τα ΜΑΤ του ξεκινήματος της ειδικής αυτής ομάδας είναι το… όνομα!
