Εξήντα τρία χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την έναρξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59 για την αποτίναξη του βρετανικού ζυγού.Ήταν πρώτη Απριλίου…
O αγώνας άρχισε τις βραδινές ώρες της 31ης Μαρτίου προς την 1η Απριλίου 1955, με επιθέσεις σε κυβερνητικά κτίρια, αστυνομικούς σταθμούς, τον ραδιοσταθμό και σε βρετανικό στρατόπεδο της Αμμοχώστου.
Ο Πόθος για ένωση και το δημοψήφισμα
Το αίτημα των Ελληνοκυπρίων για την αποτίναξη της βρετανικής κατοχής στη Μεγαλόνησο και την ένωση με την Ελλάδα ήρθε δυναμικά στο προσκήνιο το 1950, με το δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου (το διοργάνωσε η Εκκλησία της Κύπρου και το 95,7% των ψηφισάντων τάχθηκε υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα) και την εκλογή του Μακαρίου Γ’ ως Αρχιεπισκόπου Κύπρου στις 20 Οκτωβρίου. Ήταν η εποχή που η αποικιοκρατία έπνεε τα λοίσθια και η μία μετά την άλλη οι κατακτημένες χώρες επιζητούσαν δυναμικά την ανεξαρτησία τους.
Η στάση των Αθηνών και ο Γρίβας
Οι κυβερνήσεις των Αθηνών, με την προτροπή της ελληνοκυπριακής ηγεσίας και υπό την πίεση των οργανώσεων του Κυπριακού Αγώνα στην Αθήνα, κατέβαλλαν προσπάθειες για τη διεθνοποίηση του θέματος, με διαδοχικές προσφυγές στον ΟΗΕ. Στις 10 Νοεμβρίου 1954 ο απόστρατος συνταγματάρχης Γεώργιος «Διγενής» Γρίβας (1897-1974) φθάνει στο νησί και συγκροτεί την Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), η οποία την 1η Απριλίου 1955 αναλαμβάνει δράση κατά των Βρετανών αποικιοκρατών, σηματοδοτώντας την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα των Κυπρίων.
Ο γεννημένος στην Κύπρο Γρίβας είχε διατελέσει αξιωματικός του ελληνικού στρατού και κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής είχε ιδρύσει την αντικομουνιστική οργάνωση «Χ», ενώ είχε λάβει ενεργό μέρος στον Εμφύλιο Πόλεμο. Πολιτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος (1913-1977), μετέπειτα πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Οι ήρωες
Κατά τη διάρκεια του αγώνα, η Βρετανία κράτησε αυστηρή στάση με στρατιωτικές επιχειρήσεις και εκτελέσεις. Οι πρώτοι που εκτελέστηκαν, στις 10 Μαΐου 1956, ήταν οι Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου. Απαγχονίστηκαν και τάφηκαν στα «Φυλακισμένα Μνήματα» στη Λευκωσία.
Οι απαγχονισθέντες ήταν: Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου (10 Μαΐου 1956), Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος και Χαρίλαος Μιχαήλ (9 Αυγούστους 1956), Μιχάλης Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομμάτης και Ανδρέας Παναγίδης (21 Σεπτεμβρίου 1956) και Ευαγόρας Παλλικαρίδης (14 Μαρτίου 1957), που ήταν ο τελευταίος αλλά και ο μικρότερος. Ο τελευταίος που απαγχονίστηκε ήταν ο 18χρονος Ευαγόρας Παλληκαρίδης.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο οποίος υπήρξε ο υπαρχηγός της ΕΟΚΑ επέλεξε να καεί ζωντανός στον αγώνα για ελευθερία. Μετά από προδοσία εντοπίστηκε το κρησφύγετο του κοντά στο Μοναστήρι του Μαχαιρά. Περικυκλωμένοι από Άγγλους στρατιώτες έδωσε εντολή στους συναγωνιστές του να βγούν από το κρυσφύγετο. Έμεινε μόνος του και έδωσε μάχη επί 8 ώρες σκοτώνοντας δεκάδες Άγγλους. Κι αφού είπε το ηρωικό «Μολών λαβέ» οι Άγγλοι έριξαν βενζίνη με ελικόπτερα και τον έκαψαν ζωντανό.
Άλλη ηρωική μορφή από τις πολλές ήταν αυτή του Κυριάκου Μάτση , ο οποίος συνελήφθη στις 9 Ιανουαρίου 1956, κατά την διάρκεια των βασανιστηρίων τον επισκέφθηκε ο ίδιος ο Κυβερνήτης Χάρντιγκ και του πρόσφερε το υπερβολικά μεγάλο για την εποχή ποσό των 500.000 λιρών αν αποκάλυπτε πού κρυβόταν ο Διγενής. “Ου περί χρημάτων των αγώνα ποιούμεθα…αλλά περί αρετής“, ήταν η αφοπλιστική απάντηση του Μάτση. Στις 19 Νοεμβρίου 1958 αφού οι βρετανοί περικύκλωσαν το κρησφύγετο του και αφού πρώτα ό ίδιος αρνήθηκε να παραδοθεί, οι Βρετανοί στρατιώτες έριξαν χειροβομβίδα σκοτώνοντας τον.
Κατά τη διάρκεια του αγώνα υπήρξαν εκατοντάδες νεκροί η θυσία των οποίων τιμάται κάθε χρόνο από την πολιτεία και το λαό της Κύπρου.
