Ακόμη και οι πιο ορθολογικοί από εμάς το έχουν βιώσει: συνομιλείτε με τους φίλους σας ή πάτε σε ένα μέρος που δεν έχετε επισκεφτεί ποτέ ξανά στο παρελθόν, όταν, ξαφνικά, έχετε ένα αίσθημα πως αυτό που συμβαίνει μπροστά σας εκείνη τη στιγμή το έχετε ξαναζήσει. Αυτό λέγεται Deja Vu και σας αφήνει κάθε φορά να αναρωτιέστε αν για λίγα δευτερόλεπτα… προβλέψατε το μέλλον! Αλλά δεν μπορείτε να προσδιορίσετε ακριβώς το τι συνέβη εκείνη τη στιγμή και τι είδους “προαίσθημα” ήταν αυτό. Το Deja Vu είναι γαλλική λέξη που σημαίνει κυριολεκτικά “έχω ήδη δει” και υπολογίζεται ότι συμβαίνει στο 60-70% των ανθρώπων, συνήθως μεταξύ των ηλικιών 15 και 25. Το γεγονός ότι το εμφανίζεται τόσο τυχαία και γρήγορα, και σε άτομα χωρίς κάποια ιατρική πάθηση, καθιστά δύσκολη τη μελέτη του φαινομένου.
Κάποιοι ψυχαναλυτές το αποδίδουν σε “ευσεβείς πόθους”, ενώ άλλοι ψυχίατροι αναφέρουν ότι οφείλεται σε κάποια “αναντιστοιχία” στον εγκέφαλο που μας κάνει να μπερδεύουμε το παρόν με το παρελθόν. Ακόμα η “επιστήμη” της παραψυχολογίας έχει ασχοληθεί με το Deja Vu, λέγοντας ότι σχετίζεται με την εμπειρία προηγούμενων ζωών. Τι συμβαίνει τελικά κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου Deja Vu; Μερικοί ερευνητές εικάζουν ότι το φαινόμενο αυτό οφείλεται σε μια αναντιστοιχία στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της συνεχής του προσπάθειας να δημιουργήσει ολόκληρες αντιλήψεις του κόσμου μας με πολύ περιορισμένες πληροφορίες. Σκεφτείτε τη μνήμη σας: παίρνει μόνο μικρά κομμάτια των αισθητηριακών πληροφοριών (μια γνώριμη μυρωδιά, για παράδειγμα) για να επαναφέρει στο προσκήνιο μια πολύ λεπτομερή ανάμνηση.
Το Deja Vu πιστεύεται ότι είναι κάποιου είδους “μπέρδεμα” μεταξύ κάποιων αισθητηριακών πληροφοριών και της μνήμης. Αυτή η αόριστη θεωρία, όμως, δεν εξηγεί το γιατί αυτό που “ξαναβιώνουμε” εκείνη τη στιγμή δεν είναι κατ’ ανάγκη επανάληψη από ένα αληθινό γεγονός του παρελθόντος. Μια διαφορετική θεωρία αναφέρει ότι το Deja Vu είναι μια προσωρινή δυσλειτουργία μεταξύ των μακροπρόθεσμων και βραχυπρόθεσμων κυκλωμάτων στον εγκέφαλο. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι οι πληροφορίες που παίρνουμε από το περιβάλλον μας μπορεί να “διαρρεύσουν” με λανθασμένα τρόπο από τις βραχυπρόθεσμες στις μακροπρόθεσμες μνήμες, παρακάμπτοντας τον κανονικό μηχανισμό μεταφοράς και αποθήκευσης των πληροφοριών.
Μια παρόμοια θεωρία λέει ότι το Déjà Vu είναι ένα λάθος στον χρονισμό στο εγκέφαλο. Δηλαδή, ενώ εμείς αντιλαμβανόμαστε μια δεδομένη στιγμή, οι αισθητηριακές πληροφορίες μπορεί να δρομολογούνται ταυτόχρονα τόσο στην μακροπρόθεσμη, όσο και στην βραχυπρόθεσμη αποθήκευση (μνήμη), προκαλώντας καθυστέρηση και, ίσως, μια ανησυχητική αίσθηση ότι έχουμε βιώσει αυτήν τη στιγμή και στο παρελθόν. Ένα χαρακτηριστικό είναι κοινό όλων των εμπειριών Deja Vu: έχουμε απόλυτα τη συνείδηση ότι συμβαίνουν, υπονοώντας ότι η συμμετοχή ολόκληρου του εγκεφάλου δεν είναι απαραίτητη για την παραγωγή του φαινομένου. Δείτε το βίντεο
Με τα χρόνια, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει κάποιες διαταραχές του έσω κροταφικού λοβού στον εγκέφαλο, που λένε ότι ευθύνονται για το Déjà Vu. Μελέτες σε επιληπτικούς ασθενείς έχουν αναλύσει μέσω ενδοεγκεφαλικών ηλεκτροδίων τη διέγερση του ρινικού φλοιού (δομές στον εγκέφαλο που εμπλέκονται στην επεισοδιακή μνήμη και την επεξεργασία των αισθητήριων πληροφοριών) που μπορεί να οδηγήσει πράγματι σε ένα επεισόδιο Déjà Vu. Μια έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Clinical Neurophysiology ανέλυσε τα ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα από τον ρινικό φλοιό, τον ιππόκαμπο (εμπλέκονται στο σχηματισμό της μνήμης) και την αμυγδαλή (που εμπλέκεται στο συναίσθημα) σε επιληπτικούς ασθενείς και έδειξε ότι το Deja Vu μπορούσε να προκληθεί από ηλεκτρική διέγερση.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η συγχρονισμένη νευρική ηλεκτροδιέγερση στον ρινικό φλοιό και τον ιππόκαμπο, ή την αμυγδαλή αυξήθηκε κατά την στιγμή που κάποιος από τους συμμετέχοντες βίωνε μια στιγμή Déjà Vu. Αυτό υποδηλώνει ότι κάποιες συμπτώσεις στην λειτουργία του εγκεφάλου στον μέσο κροταφικό λοβό, μπορεί να “προκαλέσουν” την ενεργοποίηση του συστήματος αναμνήσεων, μόνο που αυτό που “ανακαλεί” ο εγκέφαλος ως ανάμνηση είναι το ίδιο που “καταγράφει” εκείνη τη στιγμή σε πραγματικό χρόνο. Αν και η ακριβής αιτία και ο μηχανισμός του Deja Vu παραμένει ένα μυστήριο, να ξέρετε ότι αν σας συμβεί δεν σημαίνει τίποτα απολύτως για την υγεία σας.
