«Φαέθων»: Η θυσία της ακταιωρού και η ηρωική της μάχη στον κόλπο Ξηρού το 1964 (ΦΩΤΟ)

Ήταν η εποχή που η τουρκοκυπριακή ανταρσία βρισκόταν στο αποκορύφωμά της, ενώ η Ελλάδα με ενέργειες του Γεωργίου Παπανδρέου έστελνε εσπευσμένα ναυτικές, χερσαίες, αλλά και αεροπορικές δυνάμεις (ελικοφόρα εγγύς υποστήριξης Harvard) κρυφά στην Κύπρο κι ενώ η Τουρκία ήταν έτοιμη να εισβάλλει, στέλνοντας παράλληλα μαχητικά της να βομβαρδίσουν τους πιεζόμενους Τουρκοκύπριους ατάκτους.

Σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο, οι μάχες στην Τηλλυρία διεξαγόντουσαν με σφοδρότητα, ενώ η Ελλάδα και Τουρκία έφταναν στο χείλος του πολέμου.

Οι μνήμες ξαναξυπνούν από ένα σκέλος των επιχειρήσεων του Αυγούστου του 1964, της επικής μάχης στον κόλπο του Ξηρού, με την θυσία της ακταιωρού Φαέθων, με μεικτό πλήρωμα Ελλαδιτών και Ε/κ, το οποίο πλήρωσε βαρύ τίμημα, με απώλειες 7 νεκρών, καθώς η Κυπριακή Δημοκρατία με καθυστέρηση 5 δεκαετιών, ξεκινά εκταφές σε τάφους στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στη Λευκωσία για ταυτοποίηση των λειψάνων των ηρώων πεσόντων της ελληνικής ακταιωρού.

Η ΕΠΙΚΗ ΜΑΧΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΞΗΡΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΕΛΕΗΤΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ

Η τότε κυβέρνηση του Γεώργιου Παπανδρέου είχε πλέον λάβει κάποιες πολύ σημαντικές αποφάσεις, πρώτον να αποστείλει άμεσα χερσαίες, ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις για ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας του νησιού και δεύτερον, σύμφωνα με μαρτυρία και της χήρας του τότε Έλληνα Πρέσβη, Νικολαρεΐζη, οι δυνάμεις αυτές αφού αναχαιτίσουν τις τ/κ δυνάμεις και τυχόν τουρκικές που θα συναντήσουν να ανατρέψουν τον Πρόεδρο Μακάριο, προκειμένου να καταστεί εφικτή η Ένωση.

Σε αυτό το πλαίσιο, δόθηκαν οδηγίες και απέπλευσαν άμεσα από την Ελλάδα για την Κύπρο δύο ακταιωροί, οι «Φαέθων» και «Αρίων».

Κατά τη διάρκεια συγκρούσεων στον θύλακα των Κοκκίνων, η τουρκική αεροπορία βομβάρδιζε ανελέητα την περιοχή, ακόμα και με βόμβες ναπάλμ σκορπώντας αδιακρίτως τον θάνατο. Και οι δύο ακταιωροί, ως αναμενόταν βρέθηκαν στο στόχαστρο των βομβαρδισμών της τουρκικής αεροπορίας στον κόλπο του Ξερού.

Αξίζει να σημειωθεί πως τα πλοία κατέπλευσαν στο νησί χωρίς σημαία, με ψεύτικα ονόματα και χωρίς ταυτότητα. Στην ακταιωρό «Φαέθων» υπηρετούσαν τρία μόνιμα στελέχη από τους 23 που ήταν το πλήρωμα. Με την έναρξη των εχθροπραξιών, στις 7 Αυγούστου, τα περιπολικά «Φαέθων» και «Αρίων» διετάχθησαν και έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις βομβαρδισμού των οχυρωμένων θέσεων των Τ/κ.

Την επομένη, Σάββατο 8 Αυγούστου, η ακταιωρός «Αρίων» συνέχισε τον βομβαρδισμό στον κόλπο της Χρυσοχούς (δυτικά των Κοκκίνων), ενώ η «Φαέθων» παρέμεινε, λόγω βλάβης στην κύρια μηχανή, ανατολικότερα, στην περιοχή Καραβοστάσι του κόλπου της Μόρφου. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας εκδηλώνεται, σε όλη την περιοχή της Τηλλυρίας, μεγάλης έκτασης τουρκική αεροπορική προσβολή.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η ακταιωρός «Φαέθων» σάλπαρε κινούμενη με ταχύτητα 7-8 κόμβων. Με μηχανικό πρόβλημα κατάφερε να ελιχθεί κοντά και ενδιάμεσα των αμερικάνικων εμπορικών πλοίων, τα οποία βρίσκονταν στην περιοχή για να φορτώσουν μεταλλεύματα.

Ο κυβερνήτης της «Φαέθων», Δ. Μητσάκος, περιέγραψε τις δύσκολες ώρες που πέρασε το προσωπικό του πλοίου: «Η μάχη κράτησε αρκετή ώρα, διότι έκανα ελιγμούς ανάμεσα από κάτι αμερικανικά φορτηγά που ήταν εκεί για να φορτώσουν μετάλλευμα. Φαντάστηκα ότι οι Τούρκοι δεν θα χτυπούσαν γιατί θα έβλεπαν τις αμερικανικές σημαίες, αλλά οι επιθέσεις ήταν αγριότατες. Ρίξαμε ένα αεροπλάνο και χτυπήσαμε ένα άλλο, που, νομίζω, προσγειώθηκε στην Τουρκία. Άρχισαν να σκοτώνονται άνθρωποι, στο καράβι. Στην προσπάθειά μου να σώσω το υπόλοιπο πλήρωμα, σκέφτηκα ότι το καλύτερο θα ήταν να κάτσω το καράβι στην άμμο. Εκεί υπήρχε μια προβλήτα, όπου πουλούσαν το μετάλλευμα στα καράβια που περίμεναν να φορτώσουν. Την ώρα που έδινα τη διαταγή να στρίψουμε, το καράβι δεν έστριβε. Κοίταξα στην τιμονιέρα και είδα ότι ο πηδαλιούχος είχε σκοτωθεί. Πήρα το πηδάλιο και μετά ήρθαν δίπλα μου ο ύπαρχος, ο νοσοκόμος και κάποιοι άλλοι. Ένα αεροπλάνο, που ερχόταν πολύ κοντά με το νερό και δεν το είδε κανείς, έριξε μία ριπή στη γέφυρα και σκοτώθηκαν ο ύπαρχος, ο νοσοκόμος και ένας Κύπριος που ήταν μαζί μας. Εγώ ένιωσα ένα κάψιμο στο χέρι. Με είχαν κτυπήσει οι σφαίρες. Συνέχισα, έριξα το πλοίο στην παραλία και διέταξα εγκατάλειψη πλοίου».

«ΑΠΟΦΑΣΙΣΑ ΝΑ ΜΗΝ ΤΟΝ ΑΚΡΩΤΗΡΙΑΣΩ»

Όλα τα θύματα της βομβαρδισμένης ακταιωρού μεταφέρθηκαν με διάφορα μέσα στο νοσοκομείο στην Πεντάγυια. Χαρακτηριστικές ήταν οι αναφορές του χειρουργού γιατρού Αντρέα Δημητριάδη, ο οποίος ανέλαβε να χειρουργήσει τους τραυματίες. «Ο πρώτος που χειρούργησα ήταν ο πλοίαρχος Μητσάτσος. Ήταν ο βαρύτερα τραυματισμένος. Οι μύες του ήταν πολτοποιημένοι, το οστό κομματιασμένο, το χέρι κάτασπρο χωρίς σφυγμό. Το δίλημμά μου ήταν μεγάλο. Έπρεπε ή να ακρωτηριάσω τον βραχίονα ή να αποκαταστήσω το πολτοποιημένο περιβάλλον. Προτίμησα το δεύτερο. Ενώ χειρουργούσα τον δεύτερο τραυματία, ένας δυνατός κρότος τράνταξε ολόκληρο το χειρουργείο. Ένα τουρκικό αεροπλάνο, που πετούσε πολύ κοντά στο νοσοκομείο, είχε καταρριφθεί από τα αντιαεροπορικά πυρά της Εθνικής Φρουράς».