Μια μέρα σαν σήμερα, πριν από 198 χρόνια, οι ηρωικοί μαχητές του Μεσολογγίου έλαβαν την ιστορική απόφαση για την έξοδο.
Στρατιώτες και άμαχοι, έχοντας εξαντλήσει τις προμήθειές τους, πήραν την απόφαση να κάνουν την έξοδό τους τη νύχτα του Σαββάτου του Λαζάρου – ξημερώματα Κυριακής των Βαΐων, μεταξύ 10ης και 11ης Απριλίου 1826.
Το Μεσολόγγι είχε ήδη επαναστατήσει από τις 20 Μαΐου του 1821.
Από τα τέλη Απριλίου 1825, οθωμανικός στρατός οργανώθηκε στην περιοχή και ξεκίνησε να πολιορκεί την πόλη. Παρ’ όλα αυτά, οι αρχικές τους προσπάθειες ήταν αποτυχημένες, και μέχρι και τον Φεβρουάριο του 1826 δεν είχαν σημειώσει καμία επιτυχία. Το Μεσολόγγι ανεφοδιαζόταν από έξω, όπως με το στόλο του Ανδρέα Μιαούλη, και η άμυνά τους παρέμενε ισχυρή.
Από τον Μάρτιο όμως η κατάσταση άρχισε να αλλάζει. Οι Οθωμανοί κατέλαβαν στρατηγικές νησίδες της λιμνοθάλασσας, όπως το Βασιλάδι και ο Ντολμάς. Η δυνατότητα του ελληνικού στόλου να ανεφοδιάσει την πόλη είχε καταστεί αδύνατη, με αποτέλεσμα οι αμυνόμενοι να βρεθούν σε δυσχερέστατη θέση.
Η πείνα άρχισε να γίνεται ανυπόφορη και τα εφόδια λιγοστά. Έτσι αποφασίστηκε η ηρωική έξοδος του Σαββάτου. Χιλιάδες Έλληνες σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν, και μόνο 1.500 κατάφεραν να διασωθούν.
Τα φρικτά γεγονότα της ημέρας εκείνης αναθέρμαναν το φιλελληνικό κίνημα. Οι μεγάλες δυνάμεις άρχισαν να έχουν πιο ενεργό ρόλο στη βοήθεια που προσέφεραν στην ελληνική επανάσταση.
Εμπνευσμένος από τα γεγονότα, ο Διονύσιος Σολωμός έγραψε ένα από τα πιο γνωστά του ποιήματα, το «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι». Από τους πιο γνωστούς στίχους του εμβληματικού ποιήματος:
«Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει·
Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει.
Τα μάτια η πείνα εμαύρισε· στα μάτια η μάνα μνέει·
Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει:
«Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ’ έχω γω στο χέρι;
Οπού συ μου ‘γινες βαρύ, κι ο Αγαρηνός το ξέρει».
