Όποια κι αν είναι η ηλικία που το παιδί θα αρχίσει να περνά χρόνο μακριά σας, το μόνο βέβαιο είναι ότι η στιγμή αυτή αργά ή γρήγορα θα έρθει και εσείς θα ανησυχείτε για το αν θα είναι ασφαλές και χαρούμενο. Δεν μπορείτε, όμως, να κρατάτε το παιδί στην αγκαλιά σας για πάντα – θα πρέπει να πάει στον παιδικό σταθμό, στο σχολείο, σε εξωσχολικές δραστηριότητες, θα αρχίσει να παίζει με τους φίλους του από την γειτονιά χωρίς την διαρκή δική σας επίβλεψη, θα γνωρίζει νέους ανθρώπους, θα αποκτήσει πρόσβαση στο ίντερνετ, δική του σελίδα στο Facebook… και κάπου ανάμεσα σε όλα αυτά θα βρεθεί και αντιμέτωπο με λιγότερο ή περισσότερο σοβαρούς κινδύνους, τους οποίους πιθανώς να χρειαστεί να διαχειριστεί μόνο του.
Ο μόνος τρόπος για να προστατεύσετε το παιδί σας, ακόμα και την στιγμή που δεν θα είστε δίπλα του, είναι να το προειδοποιείτε όσο είναι νωρίς, για τους κινδύνους που ελλοχεύουν, ακόμα και στον κόσμο των παιδιών, και να το συμβουλεύετε για το πώς να αντιδρά όταν κάποιος άνθρωπος, κάποιο αντικείμενο ή κάποια κατάσταση δεν το κάνουν να νιώθει καλά. Η κοινωνική λειτουργός και δασκάλα προγραμμάτων ασφαλείας για παιδιά Pattie Fitzgerald, μαμά και η ίδια, προτείνει στους γονείς 4 σπουδαίες συζητήσεις που πρέπει συχνά και επαναλαμβανόμενα να κάνουν με τα παιδιά τους, προκειμένου να τα μάθουν να προφυλάσσουν τον εαυτό τους σε κάθε «περίεργη» κατάσταση.
Το κακό προαίσθημα
Είναι σημαντικό να βάλετε λόγια σε αυτό που νιώθει το παιδί σας όταν κάποιος ή κάτι δεν το κάνουν να νιώθει καλά. Να του εξηγήσετε πως ο κάθε άνθρωπος έχει ένα αυτο-προστατευτικό σύστημα που τον προειδοποιεί να αναλάβει δράση. Τα παιδιά, μάλιστα, έχουν πολύ πιο ισχυρό ένστικτο από τους μεγάλους, γι’ αυτό είναι σημαντικό να τους επιτρέπετε να ακούν το εσωτερικό προειδοποιητικό τους καμπανάκι.
Πώς να τους το εξηγήσετε ακόμα καλύτερα; Ως τη «φωνούλα στο κεφάλι σου ή στην καρδούλα σου ή στην κοιλίτσα σου που σου λέει ‘όχι, αυτό δεν είναι σωστό’ ή ‘όχι, δεν θέλω να το κάνω αυτό’». Είναι σπουδαίο μάθημα το να διδάξετε τα παιδιά σας ότι μπορούν να εμπιστεύονται αυτό το συναίσθημα ΚΑΙ ότι μπορούν να το μοιράζονται μαζί σας ανά πάσα στιγμή.
Είναι εξίσου σημαντικό και για τους γονείς, βέβαια, να ακολουθούν το δικό τους ένστικτο, ειδικά αν πρόκειται για κάποιον που συναναστρέφεται με το παιδί τους. Τη στιγμή που θα νιώσετε έστω και λίγο ότι κάτι δεν πάει καλά, πρέπει να επέμβετε αμέσως.
Πρώτα ρώτα με!
Ένας από τους πιο σαφείς και ξεκάθαρους κανόνες που μπορείτε να δώσετε στο παιδί, ο οποίος μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε συνθήκη, είτε τα παιδιά βρίσκονται με ανθρώπους που γνωρίζουν είτε με ανθρώπους που δεν γνωρίζουν, είναι το «πρώτα ρώτα με». Ο κανόνας αυτός μπορεί να «κόψει τη φόρα» του παιδιού να κάνει παρορμητικά κάτι μη ασφαλές, όπως το να πάρει κάτι από κάποιον ή να πάει κάπου με κάποιον. Επιπλέον, όταν το παιδί ρωτά πρώτα τον γονιό για κάτι, έχει και ο γονιός περισσότερο χρόνο για να εκτιμήσει μια κατάσταση. Το «πρώτα ρώτα με» μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε σενάριο, ενώ μπορεί και να αποτρέψει το παιδί από το να γίνει στόχος κάποιου επιτήδειου.
Για παράδειγμα, τα παιδιά πρέπει να ρωτούν τους γονείς: πριν βοηθήσουν κάποιον που τους λέει ότι έχασε το σκυλάκι του, πριν πάνε στο σπίτι κάποιου γείτονα για επίσκεψη, πριν μπουν στο αυτοκίνητο κάποιου, ακόμα κι αν είναι κάποιος που γνωρίζουν. ΚΑΙ αν εκείνη τη στιγμή οι γονείς δεν είναι κοντά και δεν μπορούν να ρωτήσουν, τότε η απάντηση είναι ΟΧΙ.
Το «πρώτα ρώτα με» ισχύει για ανθρώπους που τα παιδιά γνωρίζουν, δεν γνωρίζουν ή γνωρίζουν λίγο. Ισχύει αν τα προσεγγίσει κάποιος άγνωστος στην παιδική χαρά με ένα ελκυστικό κέρασμα ή αν τα καλέσει κάποιος γείτονας στο σπίτι του για παιχνίδι. Ισχύει για ανθρώπους που γνωρίζουν λίγο, όπως π.χ. ο περιπτεράς που μπορεί να τα καλέσει στο περίπτερο για να διαλέξουν μία καραμελίτσα. Βρείτε, λοιπόν, ευκαιρίες να λέτε ξανά και ξανά στο παιδί ότι πριν κάνει κάτι θα πρέπει να σας ρωτά. Μόνο έτσι θα μπορείτε και εσείς να ελέγχετε ποιος ζητά τι από το παιδί σας.
Αρχηγός στο σώμα σου
Κάθε παιδί πρέπει να νιώθει ότι το σώμα του ανήκει σε εκείνο και ότι εκείνο είναι ο αρχηγός του σώματός του. Ακόμα και τα πολύ μικρά παιδιά μπορούν να καταλάβουν τι σημαίνει «αρχηγός». Ξέρουν ότι ο αρχηγός αποφασίζει. Ο αρχηγός έχει τη δύναμη. Το να είναι οι αρχηγοί στο σώμα τους σημαίνει ότι έχουν δικαίωμα να πουν ΟΧΙ σε οποιοδήποτε άγγιγμα, ακόμα κι αν προέρχεται από κάποιον που γνωρίζουν και αγαπούν. Δεν είναι ότι το άγγιγμα είναι κάτι κακό, αλλά μερικές φορές το παιδί δεν θέλει ούτε να το αγκαλιάσει ούτε να το γαργαλίσει κάποιος, είτε γιατί δεν αισθάνεται άνετα είτε γιατί απλά δεν έχει όρεξη τη δεδομένη στιγμή. Και όλοι πρέπει να το σέβονται αυτό.
Η δυσάρεστη αλήθεια είναι ότι το 90% των σεξουαλικών παρενοχλήσεων στα παιδιά συμβαίνει από άτομα του κοντινού τους περιβάλλοντος. Μπορεί να είναι κάποιος συγγενής, ένας οικογενειακός φίλος ή κάποιος γνωστός της οικογένειας. Όταν τα παιδιά μαθαίνουν ότι είναι αρχηγοί στο σώμα τους, έχουν περισσότερες πιθανότητες να πουν πότε κάποιο άγγιγμα δεν τους φαίνεται σωστό.
Τι μπορείτε να πείτε πιο συγκεκριμένα στο παιδί; «Ο καθένας μας έχει κάποια ιδιωτικά μέρη στο σώμα του. Είναι τα μέρη που καλύπτονται από τα εσώρουχά μας. Το να είσαι αρχηγός στο σώμα σου σημαίνει ότι μπορείς να πεις σε όποιον θέλεις, μικρό ή μεγάλο, να μην πειράζει τα ιδιωτικά μέρη σου. Με τον ίδιο τρόπο μπορείς να πεις σε όποιον θέλεις ότι ούτε εσύ θα πειράξεις τα ιδιωτικά του μέρη». Στα παιδιά αρέσει να νιώθουν αρχηγοί, έτσι η συμβουλή αυτή τα δυναμώνει να ορθώνουν τη φωνή τους σε κάθε άβολη κατάσταση. Τα δυναμώνει ακόμα και σε περίπτωση σχολικού εκφοβισμού, αν κάποιο άλλο παιδί είναι επιθετικό μαζί τους. Ο κάθε αρχηγός έχει τον έλεγχο του δικού του σώματος!
Φέρσου έξυπνα σε περίπτωση που χαθείς
Το να χαθεί το παιδί είναι από τις πιο τρομακτικές εμπειρίες που μπορεί να βιώσει ένας γονιός. Η στιγμή που γυρνάς να κοιτάξεις και δεν βλέπεις το παιδί σου προκαλεί πανικό. Εξίσου τρομακτικό είναι και για το παιδί το να συνειδητοποιεί ότι δεν είναι οι γονείς κοντά του. Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό να ξέρει το παιδί πώς να αντιδράσει σε μία τέτοια κατάσταση, προκειμένου να βρει άμεσα βοήθεια.
Τι να του πείτε:
1. Μείνε εκεί που είσαι. Μείνε ακίνητος και άρχισε να φωνάζεις δυνατά τους γονείς σου. Το πιθανότερο είναι ότι θα βρίσκονται κάπου εκεί κοντά και θα σε ακούσουν.
2. Αν δεν σε ακούσουν βρες μία άλλη μαμά με παιδάκια, πήγαινε κοντά της και ζήτα βοήθεια. Στατιστικά μια μαμά είναι η λιγότερο επικίνδυνη «άγνωστη» και το παιδί θα νιώσει κάπως πιο ασφαλές κοντά της.
3. Αν δεν βρεις κάποια μαμά μπες σε ένα κατάστημα και πήγαινε αμέσως στο ταμείο. Στα ταμεία των καταστημάτων υπάρχουν συνήθως μικρόφωνα και έτσι ο ταμίας θα μπορέσει να βγάλει ανακοίνωση για το παιδί που χάθηκε.
Πείτε με σαφήνεια στο παιδί ότι σε περίπτωση που χαθείτε, δεν θα πάτε ΠΟΤΕ στο αυτοκίνητο για να το περιμένετε εκεί, γι’ αυτό και εκείνο δεν θα πρέπει ποτέ π.χ. να κατέβει στο γκαράζ μόνο του για να σας αναζητήσει.
Για μεγαλύτερα παιδιά (άνω των 9 ετών), ένα έξυπνο κόλπο είναι να βρείτε ένα συγκεκριμένο σημείο στο οποίο θα συμφωνήσετε ότι θα συναντηθείτε σε περίπτωση που χαθείτε.
Κι αν πράγματι χαθείτε με το παιδί και καταφέρετε να ξαναβρεθείτε, μην το μαλώσετε, γιατί πιθανότατα είναι εξίσου τρομοκρατημένο με εσάς. Αγκαλιάστε το και πείτε του ότι σωστά έκανε και σας έψαξε. Δείτε τη στιγμή εκείνη σαν μία καλή ευκαιρία για να καταλάβει γιατί πρέπει να βρίσκεται πάντα κοντά σας όταν είναι έξω…
