56 Πανεπιστημιακοί στην Ελλάδα προτείνουν κατάργηση της διδασκαλίας των Αρχαίων στο Γυμνάσιο

Εάν αντιλαμβάνομαι σωστά, το κείμενο των 56 (το οποίο παρεμπιπτόντως κυκλοφορεί αυτές τις μέρες στο διαδίκτυο και συγκεντρώνει υπογραφές στήριξης) υποστηρίζει ότι δεν διδάσκεται επαρκώς η νέα ελληνική γλώσσα (ουδεμία αμφιβολία γι’ αυτό) και επομένως… πρέπει να καταργήσουμε τη διδασκαλία των αρχαίων, ώστε τις ώρες που θα εξοικονομήσουμε να τις προσθέσουμε στις ώρες διδασκαλίας των νέων.

Γιατί, ωστόσο, των αρχαίων και όχι κάποιου άλλου αντικειμένου; Γιατί, υποστηρίζεται στο κείμενο, η διδασκαλία των αρχαίων επηρεάζει αρνητικά την εκμάθηση της νέας ελληνικής. Παράδοξο ακούγεται× ας δούμε όμως τα επιχειρήματα:

α) «νοθεύεται το γλωσσικό αίσθημα των παιδιών που κάνουν διαρκώς αυθαίρετες αναγωγές και συγκρίσεις με την αρχαία και μάλιστα με την αττική γλώσσα, που είναι τόσο απομακρυσμένη από τη σύγχρονη γλώσσα».

Δεν διευκρινίζεται εάν το πρόβλημα είναι μόνο οι «αυθαίρετες» ή -εν γένει- οι αναγωγές. Οι αυθαίρετες αναγωγές κακώς γίνονται και αποτελούν σφάλματα× αλλά σφάλματα, γίνονται σε όλα τα μαθήματα χωρίς να καταργούμε γι’ αυτό τα μαθήματα. Από την άλλη, πού βασίζεται ο ισχυρισμός ότι «νοθεύεται το γλωσσικό αίσθημα των παιδιών» όταν κάνουν αναγωγές, και συγκρίνουν, επί παραδείγματι, τις λέξεις «αλς», «άλας» και «θάλασσα» ή «θάλλαττα», ή ανακαλύπτουν ότι πίσω από τη λέξη «ύφαλος» κρύβονται οι λέξεις «υπό» και «αλός»; Ότι είναι απομακρυσμένη η αρχαία από τη σύγχρονη γλώσσα δεν υπάρχει αμφιβολία. Ποιος θα διαφωνούσε; Αλλά απομακρυσμένη από τη σύγχρονη δεν είναι και η καθαρεύουσα του Παπαδιαμάντη ή του Βιζυηνού; Τι να καταλάβει ο μαθητής όταν διαβάζει «ο απορρώξ βράχος» και οι «μελανειμονούσες»; Να τους ρίξουμε και αυτούς στην πυρά, επειδή νοθεύουν, με τις αναπόφευκτες αναγωγές, το γλωσσικό αίσθημα των παιδιών; Και από πού προκύπτει ότι η εξοικείωση με γλωσσικούς τύπους της αρχαίας ή της καθαρεύουσας νοθεύει το γλωσσικό αίσθημα;

β) «[η διδασκαλία των αρχαίων] πλήττει ακόμη περισσότερο τους πολλούς αλλόγλωσσους μαθητές που φοιτούν στο ελληνικό σχολείο και δεν έχουν γλωσσικό αίσθημα όσον αφορά τη νεοελληνική».

Ακόμη πιο παράδοξο επιχείρημα. Μήπως δεν διδάσκονται τα αρχαία ελληνικά, αιώνες τώρα, στα εκπαιδευτικά συστήματα τόσων ευρωπαϊκών (και όχι μόνο) χωρών; Αλλά τι λέει εδώ το κείμενο; Ότι οι αλλόγλωσσοι μαθητές, οι οποίοι «δεν έχουν γλωσσικό αίσθημα όσον αφορά τη νεοελληνική» μειονεκτούν και δεν μπορούν να καταλάβουν τα αρχαία; Μα αυτό δεν ακυρώνει το σκεπτικό και το βασικό επιχείρημα ολόκληρου του κειμένου ότι τα αρχαία δεν σχετίζονται με τα νέα ελληνικά;

γ) «[η διδασκαλία των αρχαίων] πλήττει και μαθητές που προέρχονται από μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα».

Το επιχείρημα είναι εντελώς ακατανόητο. Έπρεπε οπωσδήποτε να χωθεί στο κείμενο και η κοινωνική διάσταση του ζητήματος; Αλλά, αλήθεια, ποια σχέση υπάρχει ανάμεσα στη διδασκαλία των αρχαίων και στην ταξική διαστρωμάτωση; Γιατί μειονεκτούν, στην πρόσληψη των αρχαίων, οι μαθητές που προέρχονται από μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα;

δ) «Όπως είναι γνωστό, η γλώσσα μαθαίνεται με τη χρήση της και όχι με τη γνώση της ιστορίας της και της ετυμολογίας των λέξεων».

Το επιχείρημα «είναι γνωστό»× έχει ακουστεί και άλλες φορές, αλλά δεν αυτό δεν σημαίνει ότι ισχύει σε απόλυτο βαθμό. Γιατί να μην συνδυάζεται η χρήση της γλώσσας με την εκμάθηση των γραμματικών και συντακτικών κανόνων;

ε) «Οι μαθητές του Γυμνασίου μετά από τρία χρόνια διδασκαλίας δεν κατορθώνουν να μεταφράσουν ένα απλό αδίδακτο αρχαίο κείμενο, αλλά ούτε και εντρυφούν στο νόημα όσων πρωτότυπων κειμένων διδάσκονται. Αυτό πλήττει την ουσία του μαθήματος και τη σκοποθεσία του όπως ορίζονται από τα Αναλυτικά Προγράμματα».

Πολύ σωστά! Αλλά πονάει το κεφάλι άρα το κόβουμε; Καταργούμε το μάθημα; Και τι θα γίνει εάν αντιμετωπίσουμε με το ίδιο σκεπτικό και άλλα μαθήματα, όσα θεωρούμε ότι δεν εκπληρώνουν «τη σκοποθεσία τους»; Με το ίδιο σκεπτικό μήπως θα έπρεπε να καταργήσουμε, μαζί με τα αρχαία, και τα νέα ελληνικά; Έτσι κι αλλιώς όπως υποστηρίζεται στο κείμενο «η γλώσσα μαθαίνεται με τη χρήση της». Αχρείαστη επομένως η διδασκαλία της στα σχολεία.

TΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΒΟΥΤΟΥΡΗ*
*Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου