Στοιχεία από το Βρετανικό Κρατικό Αρχείο
Τι αποκαλύπτει περαιτέρω έρευνά μας στο Βρετανικό Κρατικό Αρχείο
Νέες μαρτυρίες για τουρκικές προετοιμασίες – Η διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η επιβολή δύο ομόσπονδων κρατών και η εισβολή
ΜΕΡΟΣ Β’
Στις 7 Αυγούστου 1964, έπειτα από ανιχνευτικές πτήσεις, η τουρκική αεροπορία, σε μια ένδειξη υπεροχής, πέταξε απάνω από τα Κόκκινα προσπαθώντας να αποθαρρύνει τους Ελληνοκυπρίους που είχαν συγκεντρωθεί πέριξ της Μανσούρας και των Κοκκίνων στις 6 και 7 Αυγούστου. Στις 8 και 9 Αυγούστου, τα τουρκικά μαχητικά άρχισαν τις επιθέσεις.Τα τουρκικά αεροπλάνα βομβάρδισαν διασταυρώσεις δρόμων και ελληνοκυπριακές ναυτικές περιπόλους στις 8 Αυγούστου και οι βομβαρδισμοί συνεχίστηκαν στις 9 Αυγούστου με ρουκέτες και (λέγεται) βόμβες ναπάλμ εναντίον θέσεων της Εθνικής Φρουράς πέριξ των Κοκκίνων. Ο Μακάριος δήλωσε ότι, εάν δεν σταματήσουν οι τουρκικές αεροπορικές επιθέσεις, θα επιτίθετο και εκείνος εναντίον των τουρκοκυπριακών χωριών σε ολόκληρη τη νήσο. Μετά από έντονες διπλωματικές δραστηριότητες, επιτεύχθηκε ανακωχή το βράδυ της 9ης Αυγούστου και συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις…
Οι επιθέσεις της τουρκικής αεροπορίας
Αναλυτικότερα: 8 Αυγούστου – Οι βρετανικές υπηρεσίες των Βάσεων κατέγραψαν συνολικά 24 τουρκικές αεροπορικές πτήσεις πάνω από την Κύπρο. Το πρωί κατέγραψαν 6 F84 και 2 RF84 πάνω από την Κύπρο. Το βράδυ κατέγραψαν επιθέσεις αεροπλάνων F100, F84 και, πιθανόν, και F86 της τουρκικής αεροπορίας, τα οποία διενήργησαν σειρά επιθέσεων διαρκείας περίπου 3 ωρών. Οι επιθέσεις έγιναν με ρουκέτες και αυτόματα όπλα πάνω από την Πόλη, ελληνοκυπριακές θέσεις νοτιοδυτικά των Κοκκίνων και του Ξερού, όπου βύθισαν την ελληνοκυπριακή ακταιωρό («Φαέθων»).
Ένα F100 του 112ου σμήνους του Εσκισεχίρ καταρρίφθηκε. Ο πιλότος κατάφερε να το εγκαταλείψει, αλλά πέθανε αργότερα στο Νοσοκομείο Λευκωσίας.
9 Αυγούστου – Η τουρκική αεροπορία συνέχισε τους βομβαρδισμούς της περιοχής Κοκκίνων με βαρύτερα όπλα, με βόμβες βάρους 750lb και, πιθανόν, με βόμβες ναπάλμ και ρουκέτες. Ο αριθμός των εξορμήσεων, όπως αναφέρθηκε από το Μπι Μπι Σι, ήταν 64. Τα ραντάρ των βρετανικών Βάσεων κατέγραψαν 40 και πλέον πτήσεις πάνω από τη νοτιοδυτική Κύπρο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
10 Αυγούστου – Ακόμα μια αεροπορική επίθεση πάνω από την Πόλη ενωρίς το πρωί. Έγκυρες πληροφορίες αναφέρουν ότι τα αεροπλάνα που επιτέθηκαν κατά της Κύπρου είχαν εξορμήσει από την αεροπορική βάση του Ντιαρμπακίρ και, μετά τις επιχειρήσεις, επέστρεψαν στη βάση Ιντσιρλίκ στα Άδανα.
Η αντίδραση έναντι των Βρετανών
Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, σε περίπτωση τουρκικής εισβολής οι Ελληνοκύπριοι θα εμπόδιζαν τις βρετανικές οικογένειες από του να εγκαταλείψουν τη Λεμεσό. Η ελληνοκυπριακή πηγή που ενημέρωσε γι’ αυτό τους Βρετανούς πρόσθεσε ότι είχαν ήδη γίνει προετοιμασίες όπως μπλοκαριστεί ο δρόμος μεταξύ Λεμεσού και βάσεως Ακρωτηρίου (Έκθεση 11 Αυγούστου 1964).
Τουρκικές προετοιμασίες
Οι βρετανικές εκθέσεις σημειώνουν ότι οι Τουρκοκύπριοι συνέχιζαν τις προετοιμασίες και ότι θα έκτιζαν υπόγεια καταφύγια. Ότι ένας νέος σημαντικός αριθμός όπλων είχε φθάσει, 100 οπλοπολυβόλα μπρεν και πυρομαχικά, και είχαν διανεμηθεί στους στρατιωτικούς αρχηγούς κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής. Τα όπλα είχαν φθάσει από την Τουρκία και είχαν ριφθεί με αλεξίπτωτο στην περιοχή Αγύρτας. Οι βρετανικές υπηρεσίες σημείωσαν ότι είχαν ενημερωθεί πως μικρό αεροπλάνο είχε προσγειωθεί στην Αγύρτα τις πρωινές ώρες της 16ης Σεπτεμβρίου. Η ΤΜΤ έκτιζε υπόγεια καταφύγια για επιχειρήσεις ελέγχου στην πλατεία Νέλσον, κοντά στην πράσινη γραμμή στη Λευκωσία, και η αίθουσα αυτή επιχειρήσεων θα είχε πέντε σήραγγες. (Έκθεση 22-29 Σεπτεμβρίου 1964).
Εντολές Άγκυρας προς την ΤΜΤ
Με εντολή της Άγκυρας, οι Τουρκοκύπριοι μαχητές μετονομάστηκαν σε «Τούρκους Υπερασπιστές του Ισλάμ», σε μια πολιτική κίνηση να παρουσιαστεί το κυπριακό πρόβλημα στον αραβικό κόσμο ως ισλαμικό θέμα και ότι οι Τουρκοκύπριοι υπερασπίζονται έναν ισλαμικό τόπο.
Η βρετανική έκθεση σημειώνει: «Σε όλες τις πόλεις η ΤΜΤ ελέγχεται από Τούρκους της Τουρκίας που παίρνουν τις εντολές τους από την Άγκυρα. Αυτήν τη στιγμή η εντολή είναι να μη δημιουργήσουν καμία φασαρία» (Έκθεση 3-10 Νοεμβρίου 1964).
Σοβιετική προσέγγιση προς τους Τουρκοκυπρίους
Ο κ. Ρουστέμ, πρόεδρος του τουρκικού εμπορικού επιμελητηρίου, μετριοπαθής αλλά με επιρροή στην τουρκική κοινότητα, είπε σε βρετανική πηγή ότι «ο νέος Ρώσος σύμβουλος, που μιλούσε τουρκικά αλλά όχι αγγλικά, επισκεπτόταν συχνά το γραφείο του Δρος Κουτσιούκ από την ημέρα άφιξής του στη Λευκωσία πριν από δύο μήνες. Θεάθηκε με τον κ. Μουφτιζατέ και ήταν τακτικός επισκέπτης του τουρκικού τομέα. Πρόσφατα, ο σύμβουλος ήταν στις Χαμίτ Μάντρες με φωτογραφική και έστειλε αρκετές φωτογραφίες στη Μόσχα».
Οι Τουρκοκύπριοι φαίνονται εντυπωσιασμένοι από το ενδιαφέρον της Ρωσίας στο θέμα τους. Ειδικά μετά την επίσκεψη του Ερκίν στη Ρωσία, νιώθουν σίγουροι ότι οι Ρώσοι θέλουν λύση που να ικανοποιεί τις δύο κοινότητες στο νησί (Έκθεση 1-8 Δεκεμβρίου 1964).
Ο έλεγχος της ΤΜΤ συνεχίζεται
Στην έκθεση 5-12 Ιανουαρίου 1965, μια οικιακή βοηθός Βρετανού στρατιωτικού στη Λευκωσία είπε πως από τον Δεκέμβριο του 1963 η ίδια και τρεις άλλες τουρκοκυπριακές οικογένειες ζούσαν σε ένα παλαιό γκαράζ. Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν τρομερά άσχημες. Ενωρίς τον Ιανουάριο του 1965 ένας από τους άνδρες δεν άντεξε και αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Λευκωσία. Λίγα λεπτά αργότερα επέστρεψε με ένα αυτοκίνητο της τουρκοκυπριακής αστυνομίας, με μια σφαίρα στο πόδι. Τους είπε ότι τον πυροβόλησε η ΤΜΤ για λιποταξία.
Νέες μαρτυρίες για τουρκικές προετοιμασίες – Η διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η επιβολή δύο ομόσπονδων κρατών και η εισβολή
ΜΕΡΟΣ Β’
Στις 7 Αυγούστου 1964, έπειτα από ανιχνευτικές πτήσεις, η τουρκική αεροπορία, σε μια ένδειξη υπεροχής, πέταξε απάνω από τα Κόκκινα προσπαθώντας να αποθαρρύνει τους Ελληνοκυπρίους που είχαν συγκεντρωθεί πέριξ της Μανσούρας και των Κοκκίνων στις 6 και 7 Αυγούστου. Στις 8 και 9 Αυγούστου, τα τουρκικά μαχητικά άρχισαν τις επιθέσεις.Τα τουρκικά αεροπλάνα βομβάρδισαν διασταυρώσεις δρόμων και ελληνοκυπριακές ναυτικές περιπόλους στις 8 Αυγούστου και οι βομβαρδισμοί συνεχίστηκαν στις 9 Αυγούστου με ρουκέτες και (λέγεται) βόμβες ναπάλμ εναντίον θέσεων της Εθνικής Φρουράς πέριξ των Κοκκίνων. Ο Μακάριος δήλωσε ότι, εάν δεν σταματήσουν οι τουρκικές αεροπορικές επιθέσεις, θα επιτίθετο και εκείνος εναντίον των τουρκοκυπριακών χωριών σε ολόκληρη τη νήσο. Μετά από έντονες διπλωματικές δραστηριότητες, επιτεύχθηκε ανακωχή το βράδυ της 9ης Αυγούστου και συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις…
Οι επιθέσεις της τουρκικής αεροπορίας
Αναλυτικότερα: 8 Αυγούστου – Οι βρετανικές υπηρεσίες των Βάσεων κατέγραψαν συνολικά 24 τουρκικές αεροπορικές πτήσεις πάνω από την Κύπρο. Το πρωί κατέγραψαν 6 F84 και 2 RF84 πάνω από την Κύπρο. Το βράδυ κατέγραψαν επιθέσεις αεροπλάνων F100, F84 και, πιθανόν, και F86 της τουρκικής αεροπορίας, τα οποία διενήργησαν σειρά επιθέσεων διαρκείας περίπου 3 ωρών. Οι επιθέσεις έγιναν με ρουκέτες και αυτόματα όπλα πάνω από την Πόλη, ελληνοκυπριακές θέσεις νοτιοδυτικά των Κοκκίνων και του Ξερού, όπου βύθισαν την ελληνοκυπριακή ακταιωρό («Φαέθων»).
Ένα F100 του 112ου σμήνους του Εσκισεχίρ καταρρίφθηκε. Ο πιλότος κατάφερε να το εγκαταλείψει, αλλά πέθανε αργότερα στο Νοσοκομείο Λευκωσίας.
9 Αυγούστου – Η τουρκική αεροπορία συνέχισε τους βομβαρδισμούς της περιοχής Κοκκίνων με βαρύτερα όπλα, με βόμβες βάρους 750lb και, πιθανόν, με βόμβες ναπάλμ και ρουκέτες. Ο αριθμός των εξορμήσεων, όπως αναφέρθηκε από το Μπι Μπι Σι, ήταν 64. Τα ραντάρ των βρετανικών Βάσεων κατέγραψαν 40 και πλέον πτήσεις πάνω από τη νοτιοδυτική Κύπρο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
10 Αυγούστου – Ακόμα μια αεροπορική επίθεση πάνω από την Πόλη ενωρίς το πρωί. Έγκυρες πληροφορίες αναφέρουν ότι τα αεροπλάνα που επιτέθηκαν κατά της Κύπρου είχαν εξορμήσει από την αεροπορική βάση του Ντιαρμπακίρ και, μετά τις επιχειρήσεις, επέστρεψαν στη βάση Ιντσιρλίκ στα Άδανα.
Η αντίδραση έναντι των Βρετανών
Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, σε περίπτωση τουρκικής εισβολής οι Ελληνοκύπριοι θα εμπόδιζαν τις βρετανικές οικογένειες από του να εγκαταλείψουν τη Λεμεσό. Η ελληνοκυπριακή πηγή που ενημέρωσε γι’ αυτό τους Βρετανούς πρόσθεσε ότι είχαν ήδη γίνει προετοιμασίες όπως μπλοκαριστεί ο δρόμος μεταξύ Λεμεσού και βάσεως Ακρωτηρίου (Έκθεση 11 Αυγούστου 1964).
Τουρκικές προετοιμασίες
Οι βρετανικές εκθέσεις σημειώνουν ότι οι Τουρκοκύπριοι συνέχιζαν τις προετοιμασίες και ότι θα έκτιζαν υπόγεια καταφύγια. Ότι ένας νέος σημαντικός αριθμός όπλων είχε φθάσει, 100 οπλοπολυβόλα μπρεν και πυρομαχικά, και είχαν διανεμηθεί στους στρατιωτικούς αρχηγούς κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής. Τα όπλα είχαν φθάσει από την Τουρκία και είχαν ριφθεί με αλεξίπτωτο στην περιοχή Αγύρτας. Οι βρετανικές υπηρεσίες σημείωσαν ότι είχαν ενημερωθεί πως μικρό αεροπλάνο είχε προσγειωθεί στην Αγύρτα τις πρωινές ώρες της 16ης Σεπτεμβρίου. Η ΤΜΤ έκτιζε υπόγεια καταφύγια για επιχειρήσεις ελέγχου στην πλατεία Νέλσον, κοντά στην πράσινη γραμμή στη Λευκωσία, και η αίθουσα αυτή επιχειρήσεων θα είχε πέντε σήραγγες. (Έκθεση 22-29 Σεπτεμβρίου 1964).
Εντολές Άγκυρας προς την ΤΜΤ
Με εντολή της Άγκυρας, οι Τουρκοκύπριοι μαχητές μετονομάστηκαν σε «Τούρκους Υπερασπιστές του Ισλάμ», σε μια πολιτική κίνηση να παρουσιαστεί το κυπριακό πρόβλημα στον αραβικό κόσμο ως ισλαμικό θέμα και ότι οι Τουρκοκύπριοι υπερασπίζονται έναν ισλαμικό τόπο.
Η βρετανική έκθεση σημειώνει: «Σε όλες τις πόλεις η ΤΜΤ ελέγχεται από Τούρκους της Τουρκίας που παίρνουν τις εντολές τους από την Άγκυρα. Αυτήν τη στιγμή η εντολή είναι να μη δημιουργήσουν καμία φασαρία» (Έκθεση 3-10 Νοεμβρίου 1964).
Σοβιετική προσέγγιση προς τους Τουρκοκυπρίους
Ο κ. Ρουστέμ, πρόεδρος του τουρκικού εμπορικού επιμελητηρίου, μετριοπαθής αλλά με επιρροή στην τουρκική κοινότητα, είπε σε βρετανική πηγή ότι «ο νέος Ρώσος σύμβουλος, που μιλούσε τουρκικά αλλά όχι αγγλικά, επισκεπτόταν συχνά το γραφείο του Δρος Κουτσιούκ από την ημέρα άφιξής του στη Λευκωσία πριν από δύο μήνες. Θεάθηκε με τον κ. Μουφτιζατέ και ήταν τακτικός επισκέπτης του τουρκικού τομέα. Πρόσφατα, ο σύμβουλος ήταν στις Χαμίτ Μάντρες με φωτογραφική και έστειλε αρκετές φωτογραφίες στη Μόσχα».
Οι Τουρκοκύπριοι φαίνονται εντυπωσιασμένοι από το ενδιαφέρον της Ρωσίας στο θέμα τους. Ειδικά μετά την επίσκεψη του Ερκίν στη Ρωσία, νιώθουν σίγουροι ότι οι Ρώσοι θέλουν λύση που να ικανοποιεί τις δύο κοινότητες στο νησί (Έκθεση 1-8 Δεκεμβρίου 1964).
Ο έλεγχος της ΤΜΤ συνεχίζεται
Στην έκθεση 5-12 Ιανουαρίου 1965, μια οικιακή βοηθός Βρετανού στρατιωτικού στη Λευκωσία είπε πως από τον Δεκέμβριο του 1963 η ίδια και τρεις άλλες τουρκοκυπριακές οικογένειες ζούσαν σε ένα παλαιό γκαράζ. Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν τρομερά άσχημες. Ενωρίς τον Ιανουάριο του 1965 ένας από τους άνδρες δεν άντεξε και αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Λευκωσία. Λίγα λεπτά αργότερα επέστρεψε με ένα αυτοκίνητο της τουρκοκυπριακής αστυνομίας, με μια σφαίρα στο πόδι. Τους είπε ότι τον πυροβόλησε η ΤΜΤ για λιποταξία.
