Εκατό χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την ίδρυση της Αθλητικής Ένωσης Κωνσταντινουπόλεως. Το 2024, το έτος που αποτελεί ορόσημο στην ιστορία της ΑΕΚ, βρίσκει την ομάδα στο σπίτι της, στη Νέα Φιλαδέλφεια.
Με αφορμή την επέτειο του σπουδαίου συλλόγου, ας θυμηθούμε την ιστορία του και την αγάπη που εισέπραξε από τους καλλιτέχνες και τον κόσμο που λάτρεψε το σωματείο της προσφυγιάς.
Το 1924, δύο χρόνια μετά τον μεγάλο διωγμό των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, μία παρέα προσφύγων από τη «Βασιλεύουσα» αφουγκράστηκε την ανάγκη για τη δημιουργία ενός συλλόγου, ο οποίος θα μπορούσε να ενώσει τα όνειρά τους αλλά και τον δυσβάσταχτο πόνο για τις χαμένες πατρίδες.
Έτσι, στις 13 Απριλίου έπειτα από απόφαση του Σπανούδη, του Ελεόπουλου, των Αιμίλιου και Μενελάου Ιωνά, του Δημόπουλου και άλλων παιδιών, αποφασίστηκε, στο κατάστημα αθλητικών ειδών των αδερφών Ιωνά, στην οδό Βερανζέρου στην Ομόνοια, η ίδρυση της Αθλητικής Ένωσις Κωνσταντινουπόλεως.
Έμβλημα ήταν ο Δικέφαλος Αετός της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και χρώματα το κίτρινο και το μαύρο.
Πρώτος πρόεδρος της ΑΕΚ ήταν ο δημοσιογράφος, και μετέπειτα βουλευτής και υπουργός στην κυβέρνηση Βενιζέλου, Κώστας Σπανούδης, αντιπρόεδρος ο καθηγητής Νίκος Ελεόπουλος, ενώ μέλη του πρώτου διοικητικού συμβουλίου αποτελούσαν οι Τιμολέων Τάγαρης, Μενέλαος Καροτσιέρης, Μίλτος Ιερεμιάδης και ο Κωνσταντίνος Δημόπουλος.
Το καινούργιο σωματείο βολεύτηκε πρόχειρα στα γραφεία τις ΧΑΝ στην οδό Μητροπόλεως, που παραχώρησε ο καθηγητής του Athens College Νίκος Ελεόπουλος.
Ο Κωνσταντίνος Σπανούδης υπήρξε ο πρώτος από τους πρωτοπόρους της ιδέας της ΑΕΚ και από τους μεγαλύτερους διοικητικούς ηγέτες της ιστορίας της
Η πρώτη ομάδα της ΑΕΚ, 1925
Πριν συμπληρωθεί ένα δίμηνο, η ποδοσφαιρική ομάδα της ΑΕΚ ήταν αξιόμαχη και έτοιμη να κατεβεί στα γήπεδα. Στον πρώτο της φιλικό αγώνα που έγινε στο Ποδηλατοδρόμιο του Νέου Φαλήρου (νυν Γήπεδο Καραϊσκάκη) νίκησε την ομάδα επιλέκτων του Πειραιά με 3 – 2. Η πρώτη αυτή ομάδα απαρτιζόταν από τους Κίτσιο, Ιερεμιάδη, Ασδένη, Κεχαγιά, Παρασκευά, Δημόπουλο, Καραγιαννίδη, Μπαλτά, Μήλα, Ηλιάδη και Γεωργιάδη.
Οι πρώτες προπονήσεις γίνονταν στον χώρο του Ολυμπίου Διός, μπροστά σε μικρές συγκεντρώσεις φιλάθλων. Οι υψηλές διασυνδέσεις του νεοσύστατου συλλόγου, τον βοήθησαν να ξεχωρίσει από τον Πανιώνιο και τον Απόλλωνα, που διεκδικούσαν την υποστήριξη του προσφυγικού στοιχείου της πρωτεύουσας και του χαρίσουν πανελλήνια εμβέλεια. Αργότερα, παραχωρήθηκε στην ΑΕΚ το γήπεδο του Παναθηναϊκού και το 1929 ο τότε πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος έδωσε την άδεια να της παραχωρηθεί η έκταση στη Νέα Φιλαδέλφεια, εκεί όπου για 79 χρόνια ήταν το γήπεδο της ομάδας.
Ο πρώτος τίτλος για την ΑΕΚ ήλθε το 1932, όταν κατέκτησε το πρώτο Κύπελλο Ελλάδος, νικώντας στον τελικό τον Άρη με 5-3. Μέχρι τον πόλεμο πρόσθεσε στη συλλογή της ένα νταμπλ (πρωτάθλημα και κύπελλο) το 1939 κι ένα Πρωτάθλημα τον επόμενο χρόνο. Σταρ της ομάδας ήταν οι Κώστας Νεγρεπόντης, Κλεάνθης Μαρόπουλος, Τρύφων Τζανετής, Μιχάλης Δελαβίνιας, Γιώργος Μάγειρας και Σπύρος Σκλαβούνος.
Η δεκαετία του ’40, με τον Πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο, απέφερε στην ΑΕΚ ένα κύπελλο, ενώ η δεκαετία του ’50 μόνο δύο κύπελλα, δεδομένης της κυριαρχίας του Παναθηναϊκού του Ολυμπιακού. Το πρώτο μεταπολεμικό πρωτάθλημα ήλθε για την ΑΕΚ το 1963 με προπονητή τον Ουγγρογερμανό Γένε Τσάκναντι. Ήταν μια χρυσή πενταετία για την Ένωση μέχρι το 1968, με δύο κύπελλα κι ένα ακόμη πρωτάθλημα. Την κιτρινόμαυρη φανέλα εκείνης της περιόδου φόρεσαν παίκτες, όπως οι Κώστας Νεστορίδης, Στέλιος Σεραφείδης, Ανδρέας Σταματιάδης, Αλέκος Σοφιανίδης, Στέλιος Σκευοφύλακας, Μίμης Παπαϊωάννου, Γιώργος Καραφέσκος, Παναγιώτης Βεντούρης, Ανδρέας Παπαεμαννουήλ, Σπύρος Πομώνης και Αλέκος Ιορδάνου.
Ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο ύμνος και η αγάπη του για την ΑΕΚ
Ο Στέλιος Καζαντζίδης έγραψε τη μουσική του ύμνου της ομάδας, σε στίχους Γιώργου Κολοκοτρώνη, που τραγουδήθηκε από τον Μίμη Παπαϊωάννου .
Η σύζυγος του, μιλώντας για την αγάπη του για την ΑΕΚ, έχει δηλώσει … «Παλαιότερα πήγαινε και στο γήπεδο. Παρακολουθούσε τους αγώνες.
Μετά μεγάλωσε και σταμάτησε. Αλλά πάντα προσπαθούσε να στρέψει και τα εγγόνια μας προς τα εκεί. Μόνον ΑΕΚ, τίποτα άλλο δεν ήθελε να γίνουν».
Η ΑΕΚ Κυπελλούχος Ευρώπης
Το 1968 η ΑΕΚ έγινε γνωστή σε όλη την Ευρώπη με την κατάκτηση του Κυπέλλου Κυπελλούχων από την μπασκετική ομάδα του συλλόγου, στον αλησμόνητο τελικό του Καλλιμάρμαρου κόντρα στη Σλάβια Πράγας. Ήταν ο πρώτος ευρωπαϊκός τίτλος για τον ελληνικό αθλητισμό σε επίπεδο συλλόγων.
Τη δεκαετία του ’70 η ποδοσφαιρική ΑΕΚ έγραψε μια ακόμη χρυσή σελίδα στην ιστορία της, με τρία πρωταθλήματα κι ένα κύπελλο. Στο τιμόνι της από το 1974 ήταν ο επιχειρηματίας Λουκάς Μπάρλος, ίσως ο πιο επιτυχημένος πρόεδρός της. Με προπονητή τον Tσεχο-ολλανδό Φράντιτσεκ Φάντρονκ δημιούργησε μία από τις καλύτερες ομάδες της ιστορίας της. Την κιτρινόμαυρη φανέλα φόρεσαν παίκτες, όπως οι Γιώργος Δέδες, Χρήστος Αρδίζογλου, Γιώργος Σκρέκης, Μίμης Δομάζος, Τάκης Νικολούδης, Χρήστος Ιντζόγλου, Νίκος Χρηστίδης, Πέτρος Ραβούσης, Θωμάς Μαύρος Λάκης Νικολάου, Βάλτερ Βάγκνερ, Τίμο Τσανλάιτερ και Ντούσαν Μπάγεβιτς.
Την αγωνιστική περίοδο 1976-1977 η ΑΕΚ πέτυχε την υψηλότερη ευρωπαϊκή της διάκριση, φθάνοντας ως τα ημιτελικά του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ. Απέκλεισε κατά σειρά τη Δυναμό Μόσχας (2-0, 1-2), την Ντέρμπι Κάουντι (2-0, 3-2), τον Ερυθρό Αστέρα (2-0, 1-3) και την Κουήν Παρκ Ρέιντζερς [0-3, 3-0 (7-6 στα πέναλτι)]. Στα ημιτελικά αποκλείστηκε με δύο ήττες (1-4, 0-1) από τη μεγάλη Γιουβέντους εκείνης της περιόδου, η οποία κατέκτησε στη συνέχεια το Κύπελλο.
Η επταετία 1989-1996 ήταν η πιο επιτυχημένη στην ιστορία της ΑΕΚ. Υπό την τεχνική καθοδήγηση του παλιού της παίχτη Ντούσαν Μπάγεβιτς, κατέκτησε 4 πρωταθλήματα, ένα κύπελλο, ένα Σούπερ Κάπ κι ένα Λιγκ Καπ. Την περίοδο αυτή αγωνίσθηκαν στην ΑΕΚ παίκτες, όπως οι Τόνι Σαβέβσκι, Ντανιέλ Μπατίστα, Αλέκος Αλεξανδρής, Ρέφικ Σαμπανάζοβιτς, Γιώργος Σαββίδης, Βασίλης Δημητριάδης και οι νεαροί Ντέμης Νικολαΐδης, Χρήστος Κωστής, Βασίλης Τσιάρτας, Μιχάλης Κασάπης, Ανδρέας Ζήκος, και Χρήστος Μαλαδένης.
Η φυγή του Μπάγεβιτς και η έλλειψη σταθερού διοικητικού σχήματος έφεραν την ΑΕΚ σε θέση κομπάρσου στο πρωτάθλημα, ενώ οι διακρίσεις περιορίσθηκαν σε τρία Κύπελλα Ελλάδας και δύο προκρίσεις στον προημιτελικό γύρο του Κυπέλλου Κυπελλούχων Ευρώπης (1996/97 και 1997/98). Η ομάδα έφθασε στα όρια της πτώχευσης και σώθηκε χάρη στη συνδρομή της Πολιτείας με το περίφημο «άρθρο 44», καθώς και στην προσπάθεια μιας ομάδας προσώπων υπό τον Ντέμη Νικολαΐδη, που προσπάθησε να ξαναδώσει στην ομάδα τη χαμένη αίγλη της.
Το 2008 η ΑΕΚ έφθασε κοντά στην κατάκτηση του πρωταθλήματος, αλλά το έχασε “στα χαρτιά” από τον Ολυμπιακό (Υπόθεση Βάλνερ). Το 2011 κατέκτησε το κύπελλο Ελλάδας, νικώντας στον τελικό τον Ατρόμητο με 3-0. Το 2013 η ομάδα ποδοσφαίρου υποβιβάστηκε στη Β’ Εθνική για πρώτη φορά στην ιστορία της και εν συνεχεία στη Γ’ Εθνική, λόγω οικονομικών προβλημάτων. Το 2015 επανήλθε θριαμβευτικά στην μεγάλη εθνική κατηγορία και στις 17 Μαΐου 2016 κέρδισε το Κύπελλο Ελλάδας επικρατώντας στον τελικό του Ολυμπιακού με 2-1.
Το 2018 ήταν μια από τις πιο ξεχωριστές χρονιές στην ιστορία του συλλόγου. Η ποδοσφαιρική ομάδα κατέκτησε το πρωτάθλημα Ελλάδος έπειτα από 24 χρόνια, ενώ η ομάδα του μπάσκετ κέρδισε τον τρίτο ευρωπαϊκό της τίτλο και το τέταρτο Κύπελλο Ελλάδας.
Στις 30 Σεπτεμβρίου 2022, η ΑΕΚ επανήλθε στη φυσική της έδρα, τη Νέα Φιλαδέλφεια, εγκαινιάζοντας το νέο της γήπεδο «OPAP Arena Αγιά Σοφιά» σε μια φαντασμαγορική τελετή, παρουσία 30.000 φίλων της.
O Τάσος Μπουλμέτης με το «1968»
Το 1968 είναι ελληνική ταινία του 2018 σε σκηνοθεσία και σενάριο του Τάσου Μπουλμέτη. Αναφέρεται στη νίκη της ομάδας μπάσκετ της ΑΕΚ επί της Σλάβια Πράγας και την κατάκτηση του Κυπέλλου Κυπελλούχων Ευρώπης το 1968 στην Αθήνα.
Ο Τάσος Μπουλμέτης εμπνέεται από τον επικό αγώνα ΑΕΚ – Σλάβια Πράγας του 1968 και επιστρατεύει ένα επώνυμο, γεμάτο εκπλήξεις, καστ για να αποκαλύψει το συναρπαστικό παρασκήνιο πίσω από «το άπιαστο όνειρο που έγινε πραγματικότητα».
Ο Αντώνης Καφετζόπουλος, ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης, ο Γιώργος Μητσικώστας, η Βασιλική Τρουφάκου, ο Ορφέας Αυγουστίδης, ο Στέλιος Μάινας, και πολλοί ακόμα αγαπημένοι ηθοποιοί, ενσαρκώνουν καθημερινές ιστορίες τη χρονιά που η αναπάντεχη νίκη μιας ομάδας με ψυχή, ανακήρυξε για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού την Ελλάδα κυπελλούχο Ευρώπης. Μια χρονιά που σημαδεύτηκε από καθοριστικές αλλαγές σε όλον τον πλανήτη.
Μέσα σε μία νύχτα, ξετυλίγεται μια ιστορία εθνικής ανάτασης, με επίκεντρο τον θρυλικό αγώνα στο Καλλιμάρμαρο που παρακολούθησε ολόκληρη η Ελλάδα από το ραδιόφωνο, και πάνω από 80.000 άνθρωποι από κοντά («σπάζοντας» το ρεκόρ Γκίνες ως η μεγαλύτερη συνάθροιση σε αγώνα μπάσκετ).
Καλλιτέχνες που λάτρεψαν την ΑΕΚ
Εκατοντάδες είναι οι καλλιτέχνες – φίλοι της ΑΕΚ. Ωστόσο αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιους αγαπημένους καλλιτέχνες της παλιότερης γενιάς.
Ο ηθοποιός Κώστας Βουτσάς πρωταγωνίστησε, στην παρουσίαση του νέου γηπέδου της Νέας Φιλαδέλφειας, συμμετέχοντας σε 20 λεπτο σποτάκι, σκορπώντας ρίγη συγκίνησης, στους απανταχού Ενωσίτες.
Σε συνέντευξή του, έχει παραδεχτεί: «Αίσθημα μεγάλο, νόμιμο και παράνομο και ό,τι θέλεις. Αίσθημα μεγάλο είναι η ΑΕΚ! Γυναίκα θα ξαναβρώ, ΑΕΚ δεν θα ξαναβρώ!».
Ο Κώστας Χατζηχρήστος ένας από τους σημαντικότερους κωμικούς, του παλιού Ελληνικού Κινηματογράφου αγαπούσε με πάθος την ΑΕΚ
Ο παρακάτω διάλογος είναι χαρακτηριστικός:
Χατζηχρήστος: Αμάν Κώστα μου, το πρωτάθλημα καρδούλα μου. Το πρωτάθλημα να πάρουμε και πάρε μου την ψυχούλα!
Νεστορίδης: Καλά βρε Κώστα θα το πάρουμε
Χατζηχρήστος: Να το πάρουμε Κωστάκη μου δεν αντέχω άλλο. Να το πάρουμε και να ντύσω στα χρυσά όλα τα ορφανά του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου! Να το πάρουμε και να παίζει το θέατρό μου τζάμπα για τους ΑΕΚτζήδες τρία χρόνια!
Νεστορίδης: Μην ανησυχείς σου λέω, δικό μας είναι το πρωτάθλημα.
Χατζηχρήστος: Να σε φιλήσω Κώτσο μου! Δυο Κωστάδες είμαστε, είμαστε και οι δυο χαροκαμένοι!
Νεστορίδης: Ε όχι και χαροκαμένοι!
Χατζηχρήστος: Χάρος Κώστα μου είναι για μένα το πρωτάθλημα. Δεν ζω εγώ παιδάκι μου, μαράζι το έχω… Ένα πρωτάθλημα να δουν τα μάτια μου και δεν θέλω τίποτα άλλο στη ζωή! Παιδιά μου, αν θέλετε να ζήσω και να σας κάνω να γελάτε σκιστείτε για το πρωτάθλημα. Σκιστείτε, σκίστε τους, να σκιστούμε να το πάρουμε! Θα μείνω στο γήπεδο, θα πεθάνω και θα το ‘χετε κρίμα!
Η μεγάλη ρεμπέτισσα Σωτηρία Μπέλλου υπήρξε συχνή θαμώνας του γηπέδου της Νέας Φιλαδέλφειας.
Η ΑΕΚ αποτέλεσε, ένα από τα μεγάλα πάθη, της ζωής της.Έχει ακολουθήσει την ΑΕΚ μέχρι και το Νόβισαντ στη Γιουγκοσλαβία ,
παρακολουθώντας τον αγώνα, Βοϊβοντίνα-ΑΕΚ,το 1975.
Η Γιώτα Λύδια μια από τις μεγαλύτερες και σπουδαιότερες λαϊκές τραγουδίστριες, σε δηλώσεις της, σχετικά με την παρουσίαση του μουσείου Προσφυγικού Ελληνισμού,
μεταξύ άλλων έχει τονίσει:«Η ΑΕΚ για τους πρόσφυγες ήταν το στολίδι,το καμάρι μας.Από τα πολλά που άκουγα για την ΑΕΚ,έγινα φανατική.Ένα πράγμα που με έκανε να λυγίσω, ήταν όταν γκρεμίστηκε το γήπεδο.Έκλαιγα,δε μπορούσα να σταματήσω. Σα να έχασα ένα κομμάτι από το σπίτι μου. Κάθε φορά που παίζει η ομάδα,ανάβω κερί. Τόσο πολύ την αγαπάω».
Ο Λάμπρος Κωνσταντάρας στα νεανικά του χρόνια, αγωνίστηκε με τα χρώματα της ΑΕΚ, ως τερματοφύλακας.
Σε συνέντευξή του είχε δηλώσε: «Σε ηλικία 15 χρόνων έπαιζα τερματοφύλακας στην ΑΕΚ. Όμως, το ποδόσφαιρο δεν μπορούσε να με συντηρήσει οικονομικά και το παράτησα. Την ΑΕΚ τη λάτρευα και παρακολουθούσα την πορεία της φανατικά. Να φανταστείς, σε μια παράσταση είχα δέσει στη ζώνη μου ένα τρανζιστοράκι, είχα το ακουστικό περασμένο στο αφτί και άκουγα τη μετάδοση ενός αγώνα, παίζοντας παράλληλα το ρόλο. Ακόμα χειρότερα, στο γάμο μου με τη Γιούλη Γεωργοπούλου είχα πάει στην εκκλησία μέσα στα νεύρα και καθυστερημένος κατά μία ώρα, επειδή είχαμε χάσει ένα σημαντικό ματς!».
Ο ηθοποιός Νίκος Ξανθόπουλος, το 1952, πριν ακολουθήσει τον δρόμο της υποκριτικής, έπαιξε ποδόσφαιρο με τα χρώματα της αγαπημένης του ΑΕΚ.
Πάντα κοντά στον Δικέφαλο, ο κουμπάρος του Νίκου Ξανθόπουλου, Ανέστης Βλάχος, ο «σκληρός» του Ελληνικού Κινηματογράφου και οι αξέχαστοι, Σταύρος Ξενίδης, Τάσος Γιαννόπουλος, Σωτήρης Μουστάκας, Κώστας Τσάκωνας, Μίμης Χρυσομάλης και ο σκηνοθέτης Γιάννης Δαλιανίδης.
Σε γνωστό μπαρ ξενοδοχείου της Λ.Αλεξάνδρας, μαζεύονταν συχνά, συζητώντας για την αγαπημένη τους ομάδα, ο σπουδαίος Ντίνος Ηλιόπουλος και ο υπέροχος κοντός του Ελληνικού Σινεμά, Νίκος Ρίζος. Αεκτζής και ο Γιώργος Πάντζας, ο οποίος αναμείχτηκε για ένα διάστημα, στα κοινά της Ερασιτεχνικής ΑΕΚ.
Ο ποιητής-στιχουργός, Λευτέρης Παπαδόπουλος σε συνέντευξή του έχει αφηγηθεί: «Η ΑΕΚ είναι πραγματικά συναρπαστικό και βιωματικό έργο στην ζωή μου. Είμαι από οικογένεια προσφύγων. Ο πατέρας μου γεννήθηκε στην Προύσα και ορφάνεψε νωρίς και τον πήγανε στην Πρίγκηπο, όπου υπήρχαν και άλλα παιδιά, μεταξύ των οποίων και ο Λευτέρης Αντωνιάδης, τον οποίο και γνώρισα. Είχαμε πιει και δυο κρασιά μαζί. Ο Λευτέρης ήταν τσαγκάρης όπως και ο πατέρας μου και είχε και έναν αδερφό, ο οποίος είχε μαγαζί κοντά στην Αχαρνών κι έτσι τον γνώρισα. Είναι ο μεγαλύτερος ποδοσφαιριστής στην Τουρκία και υπάρχει και άγαλμά του στην Πρίγκηπο. Και δεν ήταν και Τούρκος, τον έκαναν. Εγώ γεννήθηκα το 1935 και άκουγα για την ΑΕΚ απ’ τον πατέρα μου, ο οποίος ήταν πρόσφυγας. Πήγαινε μαζί με κόσμο στο γήπεδο. Το γήπεδο τότε είχε μία εξεδρούλα προς το δάσος μόλις 500 μέτρων κι εκεί που τελείωνε υπήρχε μια παράγκα που ήταν τα αποδυτήρια, όπου οι παίκτες έπιναν λεμονάδες και όχι σαν τις νεότερες γενιές που πίνουν…εκατομμύρια».
10 ΧΡΟΝΙΑ, ΟΧΙ 100…