Tην ίδια ώρα που η νευρικότητα κυριάρχησε στις συνόδους του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας στην Ουάσινγκτον, ο Βλαντιμίρ Πούτιν «τρίβει τα χέρια του», καθώς υποδέχτηκε στο Καζάν τους ηγέτες των BRICS. Η λέσχη των αναδυόμενων οικονομιών μπορεί να απέχει πολύ από το να ανταγωνιστεί το ΔΝΤ ή να αμφισβητήσει την κυριαρχία του δολαρίου, αλλά η πρώτη σύνοδος κορυφής με τη νέα δέσμη μελών της έδειξε σαφή σημάδια της αυξανόμενης βαρύτητάς της στο παγκόσμιο στερέωμα.
Το τελικό ανακοινωθέν των BRICS περιείχε πολλά λόγια, αλλά λίγες λεπτομέρειες σχετικά με τη δημιουργία νέων μηχανισμών πληρωμών και εμπορίου που θα μπορούσαν να παρακάμψουν τις δομές που κυριαρχούνται από τη Δύση – συμπεριλαμβανομένων, κυρίως στην περίπτωση της Ρωσίας, των κυρώσεων που επιβλήθηκαν μετά την εισβολή της στην Ουκρανία. Ωστόσο, η σύνοδος κορυφής σημείωσε μια σειρά από διπλωματικές νίκες: την παρουσία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με την Τουρκία να έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον να ενταχθεί στους BRICS. Η Ινδία και η Κίνα επέλεξαν τη σύνοδο κορυφής για να παρουσιάσουν νέες προσπάθειες για την καλλιέργεια δεσμών.
Για τον Βλαντιμίρ Πούτιν, σημειώνει το Reuters, το απλό γεγονός ότι τόσοι πολλοί ηγέτες ταξίδεψαν στη Ρωσία για τις συνομιλίες ήταν χρήσιμο για την καταπολέμηση του αφηγήματος, που λέει ότι η χώρα του βρίσκεται σε απομόνωση από την παγκόσμια οικονομία. «Η Δύση δεν αντιλαμβάνεται τη σημασία αυτού του πράγματος», δήλωσε η Alicia Garcia-Herrero, ανώτερη συνεργάτης στην οικονομική δεξαμενή σκέψης Bruegel.«Όλα αυτά σηματοδοτούν ότι η Δύση χάνει τη δύναμή της». Το Καζάν μπορεί να μην καταλάβει την ίδια θέση στην ιστορία με το Μπρέτον Γουντς, την πόλη του Νιου Χαμσάιρ όπου πριν από 80 χρόνια οι νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου διαμόρφωσαν μια νομισματική τάξη που θα κυριαρχούσε στην παγκόσμια οικονομία και θα εδραίωνε την κυριαρχία του δολαρίου.
Ωστόσο, οι συνομιλίες αυτής της εβδομάδας υπογράμμισαν τη δυσαρέσκεια για ένα σύστημα που θεωρείται ότι δεν εξυπηρετεί επαρκώς μεγάλο μέρος του πλανήτη, με την κατάρρευση των μεταφορών κεφαλαίων προς τις αναπτυσσόμενες οικονομίες κατά την τελευταία δεκαετία και την υποεκπροσώπηση των αναδυόμενων χωρών στη λήψη αποφάσεων του ΔΝΤ.
«Δείτε πόσοι άνθρωποι τρέχουν να υποβάλουν αίτηση για να ενταχθούν στους BRICS», είπε στο Reuters ο Μο Ιμπραχίμ, ένας Σουδανός-Βρετανός επιχειρηματίας που διευθύνει ένα ίδρυμα που παρακολουθεί τη διακυβέρνηση στην Αφρική. Ο Πούτιν δήλωσε ότι περισσότερες από 30 χώρες έχουν υποβάλει αίτηση. «Οι άνθρωποι βλέπουν θεσμούς που δεν είναι πραγματικά αντιπροσωπευτικοί ή δημοκρατικοί – υποδομές που δημιουργήθηκαν το 1945 περίπου μετά τον παγκόσμιο πόλεμο και τίποτα δεν έχει αλλάξει», πρόσθεσε ο Ιμπραχίμ.
Το ιστορικό των BRICS είναι μεικτό από τότε που η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία και η Κίνα την εγκαινίασαν το 2006. Για ένα πράγμα, η δημιουργία της δεν έχει ακόμη αλλάξει την προηγούμενη πορεία της ανάπτυξης ανά κάτοικο των τεσσάρων αυτών ιδρυτικών χωρών, υπολόγισε ο Mario Holzner του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Μελετών της Βιέννης (wiiw). Επιπλέον, τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια που αναμένεται να χορηγήσει φέτος η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα (NDB) των BRICS ωχριούν μπροστά στα 72,8 δισεκατομμύρια δολάρια που διανέμει η Παγκόσμια Τράπεζα σε πιστώσεις, δάνεια και επιχορηγήσεις. Άλλα έργα παραμένουν σε νηπιακό στάδιο.
«Ίσως μπορέσουν να δημιουργήσουν κάποια συστήματα μεταφοράς χρημάτων που τουλάχιστον σε χαμηλό επίπεδο θα λειτουργήσουν, αλλά αυτό πιθανότατα δεν θα αλλάξει πραγματικά το παιχνίδι», δήλωσε ο Χόλζνερ.
Πολλοί σχολιαστές σημειώνουν επίσης ότι, καθώς οι BRICS επεκτείνονται οι ανισορροπίες στο μέγεθος και την επιρροή μεταξύ των χωρών μελών και οι ενίοτε αντιμαχόμενες εθνικές ατζέντες θα δυσχεραίνουν τη δημιουργία συναίνεσης σε κοινές πρωτοβουλίες. Όμως, όσοι περιμένουν στην ουρά για να ενταχθούν βλέπουν την ομάδα ως ένα de facto εμπορικό φόρουμ – που ήδη αντιπροσωπεύει το ένα πέμπτο του παγκόσμιου εμπορίου.
«Υπάρχει τεράστιο πλεονέκτημα στη σύνδεση αυτών των διαδρόμων», δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών του Πακιστάν Μοχάμεντ Ορανγκζέμπ στο Reuters στο περιθώριο της συνόδου του ΔΝΤ στην Ουάσινγκτον. «Έτσι, πράγματι, επιθυμούμε να γίνουμε μέλος των BRICS». Ενώ οι περισσότεροι παρατηρητές αμφιβάλλουν ότι το σύμφωνο των BRICS για την έναρξη του δικού τους συστήματος πληρωμών θα αμφισβητήσει την κυριαρχία του δολαρίου σύντομα, τέτοιες πρωτοβουλίες απευθύνονται σε χώρες που φοβούνται ότι οι δικές τους πολιτικές θα μπορούσαν μια μέρα να επισύρουν δυτικές κυρώσεις.
«Κατά κάποιο τρόπο, αντισταθμίζετε γεωπολιτικά τον εαυτό σας από μελλοντικές τριβές με τη Δύση, δημιουργώντας αυτή την εναλλακτική δομή», δήλωσε ο Hamish Kinnear, ανώτερος αναλυτής στην παγκόσμια εταιρεία πληροφοριών κινδύνου Verisk Maplecroft, ο οποίος περιέγραψε τις BRICS ως «το σήμα και όχι την αιτία της μεταβαλλόμενης παγκόσμιας τάξης».
Πράγματι, αντί να αποτελεί μια απόλυτη εναλλακτική λύση στο ΔΝΤ, όπως ορισμένοι τολμούν, πολλά μέλη των BRICS και υποψήφια μέλη το βλέπουν ευκαιριακά ως ένα μέσο για την αντιστάθμιση των διακυβευμάτων σε έναν κόσμο που αντιμετωπίζει γεωπολιτικές αλλαγές.
«Υπό το πρίσμα της ανόδου του Παγκόσμιου Νότου, θα πρέπει να ανταποκριθούμε θετικά στις εκκλήσεις διαφόρων χωρών να ενταχθούν στις BRICS… θα πρέπει να εμβαθύνουμε τη δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική συνεργασία», δήλωσε ο Shi Yinhong, καθηγητής στη Σχολή Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Renmin της Κίνας, σημειώνοντας ότι πολλά μέλη των BRICS καλλιεργούν ωστόσο και τους δεσμούς τους με τη Δύση. «Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα αντανακλά αποτελεσματικότερα τις αλλαγές στο παγκόσμιο οικονομικό τοπίο».
