H B12 ή κοβαλαμίνη είναι υδατοδιαλυτή βιταμίνη. Οι διαταραχές της είναι συνήθεις και απασχολούν σημαντικό μέρος των ασθενών στην ιατρική παθολογική πράξη.
Η βιταμίνη Β12 είναι σημαντικότατη για τον ανθρώπινο οργανισμό και έχει σύνθετες και ολιστικές δράσεις. Έχει ζωτική σημασία για την άμυνα του οργανισμού, τη σύνθεση του DNA, την απρόσκοπτη παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, την ομαλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, το μεταβολισμό λιπαρών οξέων και αμινοξέων, την επαρκή τροφοδότηση των ενεργειακών αποθηκών του σώματος. Στη φύση ευρίσκεται σε τρόφιμα που περιέχουν ζωική πρωτεΐνη. Συνεπώς η Β12 βρίσκεται μόνο σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης (κρέας, ψάρι, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα). Μετά την κατάποσή της εξαιτίας του χαμηλού pH του στομάχου η Β12 διαχωρίζεται από άλλες διατροφικές πρωτεΐνες. Η ελεύθερη κοβαλαμίνη συνδέεται με τον γαστρικό ενδογενή παράγοντα (IF), μια γλυκοπρωτεΐνη. Αφού συνδεθεί με το IF, η βιταμίνη Β-12 γίνεται ανθεκτική στη διάσπαση, ώστε να καταστεί δυνατή η απορρόφησή της από την αιματική κυκλοφορία.
Α. Ελλειψη Β12
Η έλλειψη της βιταμίνης Β12 προκαλεί χρόνια κόπωση, αναιμία και συνοδό πτώση του αιματοκρίτη, υπερμελάγχρωση, λευκοπενία, πονοκέφαλο, κίτρινη ή λευκή χρώση δέρματος, διάρροια, γλωσσίτιδα, μουδιάσματα στα χέρια και στα πόδια, οσφρητική ανεπάρκεια, κατάθλιψη, αλλοιώσεις λαιμού και γλώσσας, σύγχυση, απώλεια μνήμης, αστάθεια, νευροψυχιατρικές διαταραχές, γνωστική εξασθένηση, ανωμαλίες βάδισης, αλλοιωμένη ιδιοδεκτικότητα και δονητική αίσθηση, περιφερική νευροπάθεια. Τα αίτια της ανεπάρκειας της Β12 είναι η κακή απορρόφηση, η μειωμένη πρόσληψη και καταστάσεις αυτοανοσίας στις οποίες ο ίδιος ο οργανισμός παράγει αυτοαντισώματα και αυτοάνοσες αντιδράσεις στα πλαίσια των οποίων καταστρέφει τη βιταμίνη. Η ικανότητα του οργανισμού να απορροφά τη βιταμίνη Β12 ελαττώνεται σταδιακά με την πάροδο της ηλικίας. Αρκετοί αυστηρώς χορτοφάγοι πάσχουν από έλλειψη βιταμίνης Β12. Τα επίπεδα της βιταμίνης Β 12 πρέπει να ελέγχονται οπωσδήποτε σε χορτοφάγους, στους υπερήλικες αλλά και σε κάθε περίπτωση αναιμίας που δεν μπορεί να αποδοθεί σε ανεπάρκεια σιδήρου ή σε συνδεόμενο χρόνιο υποκείμενο νόσημα. Κατά τη διάρκεια της σωστής ειδικής παθολογικής εξέτασης είναι σημαντικό να εντοπιστεί το υποκείμενο αίτιο που συνδέεται με την ανεπάρκεια και να δοθεί η σωστή θεραπεία. Ασθενείς που ευρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη ανεπάρκειας της βιταμίνης, εκτός από τους χορτοφάγους είναι οι πάσχοντες από:
- Ατροφική γαστρίτιδα
- Σύνδρομο μεταγαστρεκτομής
- Ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου
- Εκτομή ειλεού
- Λοίμωξη από ταινία
- Κατάχρηση αλκοόλ
Οι χρήστες ορισμένων φαρμάκων όπως αναστολέων αντλίας πρωτονίων, ανταγωνιστών Η2 υποδοχέων ισταμίνης.
Αυξημένη Β12
Τα υψηλά επίπεδα Β12 συχνά ανευρίσκονται σε εργαστηριακούς ελέγχους χωρίς να υπάρχουν συμπτώματα. Συμπτώματα όπως πονοκέφαλος, κόπωση, αιμωδίες, μυρμηγκιάσματα σε χέρια και πόδια ναυτία και έμετος, διάρροια, εμφανίζονται σπανιότερα. Ενίοτε παρά την αύξηση, η βιταμίνη Β12 δεν είναι λειτουργική με αποτέλεσμα ο ασθενής να εμφανίζει ουσιαστικά ανεπάρκεια και συμπτώματα ανεπάρκειας λόγω κακής διάθεσης! Η αυξημένη Β12 μπορεί να οφείλεται σε εξωγενή χορήγηση (π.χ. κατάχρηση συμπληρωμάτων). Σε άλλες περιπτώσεις πρόκειται για απελευθέρωση κοβαλαμίνης από ηπατική κυτταρόλυση, μειωμένη κυτταρική πρόσληψη της κοβαλαμίνης από υποδοχείς, μειωμένη κάθαρση ή ενισχυμένη παραγωγή απτοκορρίνης. Αιματολογικές διαταραχές όπως η προμυελοκυτταρική λευχαιμία, η αληθής πολυκυτταραιμία, η χρόνια μυελογενής λευχαιμία, το υπερηωσινοφιλικό σύνδρομο, καταστάσεις φλεγμονής, νεφρικές βλάβες, ηπατικές παθήσεις και καρκινώματα μπορεί να ευθύνονται για την παθολογική αύξηση της βιταμίνης στο αίμα.
Η σωστή παθολογική εξέταση και αξιολόγηση είναι σημαντική σε κάθε περίπτωση.
