Δίχως τέλος είναι το σφυροκόπημα που δέχονται οι χρηματοοικονομικές αγορές της Τουρκίας, με τους επενδυτές να τρέμουν μία ακατάσχετη «πτώση» προς την απολυταρχία, την ώρα που η μεγαλύτερη πολιτική κρίση, όπως διαφαίνεται, για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Το μεγάλο ερώτημα είναι μέχρι πού είναι αποφασισμένος να φθάσει και με τι μέτρα καταστολής, καθώς όλα δείχνουν ότι τίποτε δεν τον σταματά, τουλάχιστον προς το παρόν, στην εξόντωση του μεγαλύτερου πολιτικού αντιπάλου του.
Σε μία επίσης περίοδο που η Τουρκία επιδιώκει πρωταγωνιστικό ρόλο στη διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα, ακόμη ένα ερώτημα είναι εάν η εσωτερική αυτή πολιτική κρίση θα μπορούσε να σταθεί εμπόδιο στους μεγαλοιδεατισμούς Ερντογάν σε διάφορα μέρη του πλανήτη. Ωστόσο, η χλιαρή αντίδραση της ΕΕ, που έλαβε χώρα μετά από καθυστέρηση πολλών ωρών και η σιωπηρή στάση της Ουάσιγκτον φαίνεται να ενισχύουν τις επιλογές του.
Η σύλληψη και φυλάκιση του Εκρέμ Ιμαμόγλου, σηματοδοτεί αναφανδόν την έντονη ανησυχία του Ερντογάν για την παραμονή του στην εξουσία. Ως ηγέτης που έχει περάσει περισσότερες από δύο δεκαετίες για να εδραιώσει τον απόλυτο έλεγχο στην τουρκική πολιτική σκηνή, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει τώρα μια υπαρξιακή πολιτική πρόκληση. Ηγετική φυσιογνωμία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), η δημοτικότητα του Ιμάμογλου, ειδικά η ικανότητά του να ενώνει διάφορα μπλοκ ψηφοφόρων, τον καθιστά τον πιο τρομερό αντίπαλο του Ερντογάν.
Η σύλληψή του ακολουθεί το γνωστό εγχειρίδιο του Ερντογάν: πρώτα νομικές επιθέσεις – όπως η ανάκληση του πανεπιστημιακού του διπλώματος μόλις μια μέρα πριν από τη σύλληψή του – μετά ποινικές διώξεις και τέλος ευρύτερη καταστολή των διαφωνούντων.
Από τη φυλάκιση Κούρδων ηγετών έως τις μαζικές εκκαθαρίσεις δημοσίων υπαλλήλων μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, ο Ερντογάν χρησιμοποιεί σταθερά νομικούς μηχανισμούς για να εξοντώσει τους αντιπάλους του και να σφίξει τον έλεγχο της εξουσίας του.
Γιατί τώρα; Το δίλημμα του Ερντογάν το 2028
Η Τουρκία βρίσκεται σε μια ολοένα και πιο αυταρχική τροχιά και η σύλληψη του Ιμάμογλου αντιπροσωπεύει ένα ακόμη βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές.
Το τουρκικό Σύνταγμα περιορίζει τους προέδρους σε δύο πενταετείς θητείες. Αν και ο Ερντογάν έχει εκλεγεί τρεις φορές, δικαιολόγησε την τρίτη του υποψηφιότητα υποστηρίζοντας ότι η πρώτη του θητεία προηγήθηκε των συνταγματικών τροποποιήσεων του 2017 που άλλαξαν το πολιτικό σύστημα της Τουρκίας. Εάν αρθούν τα όρια θητείας, θα μπορούσε να θέσει υποψηφιότητα για τέταρτη θητεία και ενδεχομένως να παρατείνει την εξουσία του επ’ αόριστον.
Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Τουρκίας, ο Ερντογάν δεν μπορεί να είναι ξανά υποψήφιος το 2028, εκτός εάν το κοινοβούλιο ζητήσει πρόωρες εκλογές ή εγκρίνει μια συνταγματική τροποποίηση για άρση των ορίων θητείας. Ελλείψει ψήφων για οποιαδήποτε επιλογή, πρέπει να βρει εναλλακτικούς τρόπους για να επεκτείνει την κυριαρχία του. Η πρόσφατη προσέγγιση της Τουρκίας στον φυλακισμένο ηγέτη του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, υπονοεί μια υπολογισμένη κίνηση για να εξασφαλίσει την υποστήριξη των Κούρδων στο κοινοβούλιο. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη καταστολή των φιλοκουρδικών πολιτικών κινημάτων υποδηλώνει ότι αυτό αφορά λιγότερο την ειρήνη και περισσότερο την πολιτική επιβίωση, όπως αναφέρουν πολιτικοί σχολιαστές.
Τώρα, η σύλληψη του Ιμαμόγλου σηματοδοτεί μια κρίσιμη αλλαγή στο πολιτικό τοπίο της Τουρκίας, με εκτεταμένες επιπτώσεις για τις επόμενες προεδρικές εκλογές. Συμπίπτει με την ευρύτερη στρατηγική του Ερντογάν να εξασφαλίσει το πολιτικό του μέλλον. Αντιμετωπίζοντας όρια θητείας το 2028 και χωρίς την κοινοβουλευτική υποστήριξη που απαιτείται για πρόωρες εκλογές ή συνταγματικές αλλαγές, ο Ερντογάν αναζητά έναν εναλλακτικό δρόμο: να κερδίσει την υποστήριξη των φιλοκουρδικών κομμάτων.
Τι ακολουθεί;
Ο Iμάμογλου παραμένει κύριος υποψήφιος για την προεδρία, αλλά η πορεία του προς τα εμπρός είναι κάθε άλλο παρά βέβαιη. Η απάντηση του κόμματος του CHP τις επόμενες εβδομάδες θα διαμορφώσει όχι μόνο τη μοίρα του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης αλλά και την ικανότητα της ευρύτερης αντιπολίτευσης να αμφισβητήσει τον Ερντογάν το 2028.
Την ίδια στιγμή, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει μια λεπτή πράξη εξισορρόπησης. Ενώ η καταστολή του Ιμάμογλου είναι μια σαφής προσπάθεια εξάλειψης μιας πολιτικής απειλής, η υπερβολική καταστολή κινδυνεύει να πλήξει περαιτέρω την ήδη εύθραυστη οικονομία της Τουρκίας και να αποξενώσει ακόμη και τη δική του βάση ψηφοφόρων.
Πρόκειται λοιπόν για κάτι περισσότερο από μια επίθεση σε έναν πολιτικό – είναι μια καθοριστική στιγμή για το πολιτικό μέλλον της Τουρκίας. Εάν ο Ερντογάν καταφέρει να επεκτείνει την κυριαρχία του μέσω καταστολής, η στροφή της Τουρκίας προς την πλήρη απολυταρχία θα είναι σχεδόν πλήρης, σύμφωνα με αναλυτές.
Η κλίμακα της καταστολής – κλείσιμο δρόμων, μαζικές συλλήψεις και λογοκρισία των μέσων ενημέρωσης – αντανακλούν τα κατασταλτικά μέτρα που χρησιμοποιούνται εδώ και καιρό στις πόλεις με κουρδική πλειοψηφία, όπως το Βαν και το Ντιγιαρμπακίρ, όπου το κράτος δικαιολογεί συστηματικά την καταστολή με το πρόσχημα της καταπολέμησης του PKK.
Παρά την αναταραχή, οι εσωτερικές εκλογές του CHP για τον προεδρικό του υποψήφιο παραμένουν προγραμματισμένες για την Κυριακή, 23 Μαρτίου, με μοναδικό υποψήφιο τον Ιμάμογλου. Περίπου 1,5 εκατομμύριο μέλη του κόμματος αναμένεται να ψηφίσουν και ο ηγέτης του CHP Οζγκούρ Οζέλ επιβεβαίωσε εκ νέου: «Θα ψηφίσουμε τον Ιμαμόγλου όπου κι αν βρίσκεται». Το εάν αυτό σηματοδοτεί την αρχή ενός ευρύτερου αντιπολιτευτικού κινήματος θα φανεί σύντομα.
Σε «κατήφορο» το τουρκικό ενεργητικό
Οι τουρκικές μετοχές γνώρισαν την χειρότερη εβδομαδιαία επίδοση από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, με τη λίρα να χάνει 4% της αξίας της παρά τα επιθετικά μέτρα της κεντρικής τράπεζας να σταματήσει την ελεύθερη πτώση της διοχετεύοντας στην αγορά ξένου συναλλάγματος περισσότερα από 10 δις. δολάρια. Το απότομο sell off ανάγκασε το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης να αναστείλει δύο φορές τη λειτουργία του: οι ρευστοποιήσεις ήταν τόσο μαζικές από το πρωί, που ενεργοποιήθηκε δύο φορές ο αυτόματος διακόπτης για παύση των συναλλαγών.
Τα κρατικά ομόλογα σε δολάριο υποχώρησαν για τρίτη ημέρα, παρουσιάζοντας στην εβδομάδα τις μεγαλύτερες απώλειες από τον Ιανουάριο του 2024. Το κόστος ασφάλισης τουρκικού χρέους έναντι στάσης πληρωμών διευρύνθηκε στις 322 μονάδες βάσης, σύμφωνα με στοιχεία S&P Global Market Intelligence, στο υψηλότερο επίπεδο από το Μάρτιο του 2024.
Την ίδια στιγμή, η τουρκική κεντρική τράπεζα αύξησε το επιτόκιο overnight στο 46%, με οικονομολόγους να θεωρούν την κίνηση αυτή ισοδύναμη με σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής κατά 350 έως 400 μονάδες βάσης. Η κίνηση αυτή αναμένεται να αυξήσει το κόστος χρηματοδότησης, επιβαρύνοντας τους ισολογισμούς των τραπεζών, ωθώντας τα επιτόκια των δανείων σε υψηλότερα επίπεδα και μειώνοντας τον όγκο πιστώσεων.
Οι εξελίξεις αυτές απομακρύνουν σαφώς τις ελπίδες για μείωση των επιτοκίων στην επόμενη συνεδρίαση στις 17 Απριλίου. Με τον πληθωρισμό να αποκλιμακώνεται, η κεντρική τράπεζα είχε μειώσει τα επιτόκιά της κατά 750 μονάδες βάσης από πέρυσι το Δεκέμβριο, στο 42,5%, μετά από 18 μήνες σύσφιγξης του κύκλου νομισματικής πολιτικής.
«Μπαίνει ένα τέλος στις προσδοκίες για επιτοκιακή μείωση τον Απρίλιο και πυροδοτείται sell off στις τραπεζικές μετοχές», αναφέρει στο Reuters ο Σερχατ Μπασκούρτ της ALB Yatırım. H JPMorgan σημειώνει ότι υπάρχει τόσο μεγάλη αβεβαιότητα αυτή τη στιγμή που κανείς δεν μπορεί να αποκλίσει μία γενικότερη επενδυτική κρίση.
