Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Eurostat το 2023 η Αθήνα βρέθηκε στο Top 10 των µεγαλύτερων µητροπολιτικών πόλεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα ο ελληνικός πληθυσµός, όπως προκύπτει από την τελευταία έκθεση του Ιδρύµατος Οικονοµικών και Βιοµηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), κινείται σε «ταχύτητες» συρρίκνωσης και γήρανσης, αναδεικνύοντας και πάλι το Δηµογραφικό ως µείζον εθνικό πρόβληµα.
Οι τάσεις αυτές έχουν διαφορετική ένταση ανά περιφέρεια, µε χαρακτηριστικό παράδειγµα την Κρήτη, όπου καταγράφεται θετικός ρυθµός πληθυσµιακής εξέλιξης. Τον περασµένο χρόνο στη µητροπολιτική περιοχή της Αθήνας, όπως αναφέρει η Eurostat, καταγράφηκε πληθυσµός 3.626.216 ατόµων, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 50.000 από το 2018.
Η Αττική όµως βρίσκεται σε τροχιά συρρίκνωσης, καθώς, όπως διαπιστώνεται στην έκθεση του ΙΟΒΕ, µπορεί να είναι η πληθυσµιακά µεγαλύτερη και πυκνότερη περιφέρεια της χώρας, σε όρους όµως δηµογραφικών τάσεων -από το 2010 έως το 2022- παρουσίασε µια πληθυσµιακή µείωση της τάξης του 4,9%. Πρόκειται για µείωση µικρότερη από αυτή που καταγράφεται σε εθνικό επίπεδο κατά την ίδια περίοδο, εντούτοις υπήρξε η µεγαλύτερη περιφερειακή µείωση σε απόλυτους αριθµούς (περίπου 600.000 λιγότερα άτοµα).
Παράλληλα, καταγράφεται µια συνεχής επιδείνωση σε όρους πληθυσµιακής γήρανσης, καθώς ο λόγος εξάρτησης των ηλικιωµένων, δηλαδή ο λόγος του αριθµού των ηλικιωµένων σε σύγκριση µε τον αριθµό των ατόµων σε ηλικία εργασίας, το 2022 αυξήθηκε κατά 32,5%. Οι τάσεις αυτές, όπως αναφέρει ο ΙΟΒΕ, συνδέονται και µε τη µείωση του πληθυσµού παραγωγικής ηλικίας, δηλαδή των ατόµων ηλικίας 25-64 ετών.
Η τελευταία έκθεση του ΙΟΒΕ για τις κοινωνικές και οικονοµικές τάσεις στις ελληνικές περιφέρειες αναδεικνύει για ακόµα µια φορά ότι η πληθυσµιακή συρρίκνωση και η γήρανση αποτελούν σηµαντικά ζητήµατα για τη χάραξη πολιτικών σε πληθώρα τοµέων, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. O πληθυσµός της Ελλάδας µειώνεται σταθερά από το 2010 έως το 2022, σηµειώνοντας σωρευτική µείωση κατά 5,9%. Αντίστοιχη τάση αλλά µε διαφορετικές «ταχύτητες» εµφανίζουν και οι περιφέρειες, µε την ηπειρωτική Ελλάδα να συρρικνώνεται πληθυσµιακά γρηγορότερα από τη νησιωτική.
Εξαίρεση η Κρήτη, η οποία κατέγραψε τη µεγαλύτερη δυναµική σε πληθυσµιακή ανάπτυξη. Η Κρήτη αποτελεί την πέµπτη κατά σειρά πολυπληθέστερη περιφέρεια της Ελλάδας και την τέταρτη πληθυσµιακά πιο πυκνή. Σε όρους δηµογραφικών τάσεων, ήταν η µόνη περιφέρεια που παρουσίασε πληθυσµιακή αύξηση κατά την περίοδο 2010-2022, έστω κι εάν αυτή ήταν της τάξης του 0,08%. Η δηµογραφική γήρανση και η συρρίκνωση του ποσοστού των ατόµων παραγωγικής ηλικίας αποτελούν όµως σηµαντική πρόκληση και γι’ αυτήν την περιφέρεια, καθώς ο λόγος πληθυσµιακής εξάρτησης των ηλικιωµένων αυξήθηκε κατά περίπου 21% την ίδια περίοδο.
«Πρωταθλήτρια» η Δ. Μακεδονία
Η µεγαλύτερη µείωση την τελευταία 12ετία παρατηρήθηκε στη ∆υτική Μακεδονία, αφού ο πληθυσµός της συρρικνώθηκε κατά 11,3% και το ποσοστό των ατόµων παραγωγικής ηλικίας µειώθηκε αισθητά την ίδια περίοδο, συντελώντας και στην αύξηση του λόγου εξάρτησης των ατόµων τρίτης ηλικίας κατά 18% κατά την εν λόγω περίοδο. Ακολουθεί η Στερεά Ελλάδα, όπου ο πληθυσµός της µειώθηκε κατά περίπου 9,4% και µε τους γηραιότερους κατοίκους το 2022 να φθάνουν σχεδόν το 41,8%.
Η Πελοπόννησος, που είναι η έκτη κατά σειρά πολυπληθέστερη περιφέρεια της χώρας, παρουσίασε την τρίτη µεγαλύτερη πληθυσµιακή µείωση κατά περίπου 8,5% και ταυτόχρονα τον δεύτερο µεγαλύτερο δείκτη εξάρτησης ηλικιωµένων στην Ελλάδα (43%) από το 2010 έως το 2022. Την ίδια στιγµή σε Βόρειο, Νότιο Αιγαίο και Ιόνια Νησιά σε όρους δηµογραφικών τάσεων υπάρχει µια ηπιότερη επιδείνωση. Την τελευταία 12ετία, καταγράφοντας τη µικρότερη µείωση, ο πληθυσµός του Νότιου Αιγαίου µειώθηκε κατά 1,54% και παρόλο που το ποσοστό των ηλικιωµένων αυξήθηκε κατά 40% κατά την περίοδο 2010-2022, η περιφέρεια καταγράφει το χαµηλότερο ποσοστό γηραιότερων ατόµων, σε σχέση µε τις υπόλοιπες περιφέρειες.
Μικρή µείωση παρουσίασε όµως και το Βόρειο Αιγαίο, αφού πληθυσµιακά συρρικνώθηκε κατά 1,66%, ενώ το 2022 βρίσκεται και κοντά στον εθνικό µέσο όρο σχετικά µε το ποσοστό ηλικιωµένων, µε 39,6%. Η µείωση του πληθυσµού στα Ιόνια Νησιά κινήθηκε επίσης χαµηλά, αφού ανήλθε σε περίπου 2,2%, καταγράφοντας το 2022 αύξηση των ηλικιωµένων (37,2%).
Επιπλέον μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν όµως και τα δηµογραφικά ευρήµατα που αφορούν τις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας. Στη Θεσσαλία, µεταξύ 2010 και 2022 καταγράφεται σηµαντική πληθυσµιακή µείωση της τάξης του 8,1% και αύξηση των ατόµων άνω των 65 ετών. Την ίδια περίπου µείωση (8%) παρουσίασε όµως και η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, µε το ποσοστό ηλικιωµένων να βρίσκεται σε λίγο µεγαλύτερα επίπεδα από τον εθνικό µέσο όρο (38,3%). Κατά την ίδια περίοδο, η Ηπειρος κατέγραψε πληθυσµιακή µείωση 7,7% και είναι η γηραιότερη περιφέρεια της χώρας για το 2022, µε το ποσοστό των ηλικιωµένων να αυξάνεται κατά 46,5%. Η µείωση του πληθυσµού της Κεντρικής Μακεδονίας αντιστοιχεί σε 6,8% και είναι περίπου κατά µία µονάδα µεγαλύτερη από τη µείωση που σηµειώθηκε στο εθνικό επίπεδο, ενώ παράλληλα το 2022 ο δείκτης πληθυσµιακής εξάρτησης της τρίτης ηλικίας αυξήθηκε κατά 35,5%. Στη ∆υτική Ελλάδα καταγράφεται µείωση σε επίπεδο πληθυσµού κατά 6,59%, ενώ η πληθυσµιακή εξάρτηση των ηλικιωµένων το 2022 αυξήθηκε κατά 37,1%.
