Στο μικροσκόπιο η γεωπολιτική σκακιέρα και ο ρόλος της Ελλάδας
Στο ιστορικό περιβάλλον των Δελφών, εκεί όπου για αιώνες οι λαοί αναζητούσαν απαντήσεις, θα διεξαχθεί μια ιδιαίτερα σημαντική συζήτηση μεταξύ του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του κορυφαίου Αμερικανού γεωπολιτικού αναλυτή και συγγραφέα Robert D. Kaplan, στο πλαίσιο του 10ου Οικονομικού Φόρουμ.
Η Ελλάδα, η Ανατολική Μεσόγειος, η σχέση με την Τουρκία και οι αμερικανοελληνικοί δεσμοί βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο. Ο Kaplan έχει αφιερώσει δεκαετίες στην κατανόηση του πώς η γεωγραφία και η ιστορία καθορίζουν τη μοίρα των εθνών και σήμερα βλέπει στην Ελλάδα έναν πυλώνα σταθερότητας μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο ανασφάλεια.
Ποιος είναι ο Robert D. Kaplan
Ο Robert D. Kaplanν είναι συγγραφέας, γεωπολιτικός αναλυτής και στρατηγικός στοχαστής με επιρροή σε πολιτικούς κύκλους από την Ουάσιγκτον μέχρι τις Βρυξέλλες.
Από τα πιο πετυχημένα βιβλία του θεωρούνται το… εξαντλημένο στον ελληνικό εκδοτικό οίκο «η εκδίκηση της γεωγραφίας» και «η επερχόμενη αναρχία». Ο Robert Kaplan επισκέπτεται την Ελλάδα από τα 19 του χρόνια, όταν μάλιστα είχε φτάσει στη χώρα μας με το τρένο. Ο Kaplan έχει διατελέσει σύμβουλος του αμερικανικού Πενταγώνου και μέλος του Defense Policy Board, ενώ υπήρξε για σχεδόν τρεις δεκαετίες βασικός αναλυτής στο The Atlantic και συνεργάτης think tanks όπως το Center for a New American Security.
Το έργο του χαρακτηρίζεται από τη σύνθεση γεωγραφικών, ιστορικών και πολιτισμικών παραγόντων στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής. Με φράσεις όπως «η γεωγραφία είναι το πεπρωμένο», ο Kaplan υποστηρίζει πως οι σταθερές του χώρου και του χρόνου υπερβαίνουν τις ιδεολογικές αφηγήσεις και ορίζουν τα όρια της ισχύος.
Τα σημαντικότερα έργα του Kaplan
Ο Robert D. Kaplan έχει γράψει πάνω από 20 βιβλία, πολλά εκ των οποίων έχουν επηρεάσει άμεσα τη διαμόρφωση εξωτερικής πολιτικής στις ΗΠΑ:
«Balkan Ghosts» (1993): Ανάλυση των συγκρούσεων στα Βαλκάνια – λέγεται πως επηρέασε τη στάση του Κλίντον στον πόλεμο της Βοσνίας.
«The Coming Anarchy» (1994): Ένα από τα πιο εμβληματικά του άρθρα, που αργότερα έγινε βιβλίο, για την άνοδο της παγκόσμιας αστάθειας λόγω φτώχειας και περιβαλλοντικής κρίσης.
«The Revenge of Geography» (2012): Ένα σύγχρονο «γεωπολιτικό εγχειρίδιο» που εξηγεί γιατί η γεωγραφία εξακολουθεί να είναι η πιο σταθερή βάση για την κατανόηση του κόσμου.
«Monsoon», «Asia’s Cauldron», «Earning the Rockies»: Περιφερειακές αναλύσεις που δείχνουν πώς η ισχύς μετατοπίζεται από τη Δύση προς την Ανατολή.
Ο Robert D. Kaplan αναγνωρίζει την Ελλάδα ως στρατηγικό κράτος-κλειδί σε μια γεωπολιτικά εύφλεκτη περιοχή. Όπως έχει γράψει και δηλώσει: «Η Ελλάδα είναι σήμερα πιο πολύτιμη στρατηγικά για τις Ηνωμένες Πολιτείες απ’ ό,τι ήταν πριν είκοσι χρόνια.»
Η γεωγραφική της θέση — σταυροδρόμι Βαλκανίων, Μέσης Ανατολής και Ανατολικής Μεσογείου — την καθιστά πολύτιμη όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά και για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικά στην εποχή αναπροσδιορισμού της σχέσης Ουάσιγκτον–Άγκυρας.
Με τη βάση της Σούδας, την ενίσχυση του ρόλου της Αλεξανδρούπολης και την αυξανόμενη συνεργασία με αμερικανικές και ευρωπαϊκές δυνάμεις, η Ελλάδα μετεξελίσσεται σε κόμβο αμυντικής και ενεργειακής ασφάλειας.
Ελλάδα – Τουρκία: Ιστορική συνύπαρξη ή διαρκής σύγκρουση;
Για τον Kaplan, η ανταγωνιστική συνύπαρξη Ελλάδας και Τουρκίας δεν είναι προσωρινό φαινόμενο, αλλά αποτέλεσμα ιστορικών, πολιτισμικών και γεωγραφικών δεδομένων. Η Τουρκία προβάλλει ως περιφερειακή δύναμη με αυτοκρατορικά χαρακτηριστικά, ενώ η Ελλάδα ως σταθερή πύλη του δυτικού κόσμου.
Ο ίδιος υποστηρίζει ότι το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος δεν είναι απλώς διαφιλονικούμενες ζώνες, αλλά γεωστρατηγικά περάσματα με σημασία για την ενεργειακή ασφάλεια και τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας.
«Η Ελλάδα δεν είναι μόνο ένα κράτος – είναι μια ναυτική δύναμη σε μια περιοχή που κυριαρχείται από την ξηρά. Αυτό της δίνει μοναδικό ρόλο στο πλέγμα ισχύος.»
Η Ελλάδα και οι ΗΠΑ
Η Ελλάδα κερδίζει διαρκώς έδαφος στο γεωστρατηγικό πλάνο των Ηνωμένων Πολιτειών αποτελώντας έναν αξιόπιστο σύμμαχο. Από την άλλη, η σταθερότητα του πολιτικού της συστήματος, η ενίσχυση της άμυνας και η ενεργειακή της προοπτική την καθιστούν έναν ιδανικό εταίρο.
Η προσέγγιση των δύο χωρών δεν περιορίζεται στο στρατιωτικό επίπεδο, αλλά επεκτείνεται σε επενδύσεις, τεχνολογία, ενέργεια, υποδομές — στοιχεία που ο ίδιος ο Kaplan θεωρεί θεμέλια μακρόπνοης στρατηγικής σχέσης.
Η συζήτηση στους Δελφούς
Η συνάντηση Kaplan – Μητσοτάκη δεν είναι απλώς ένα event υψηλού επιπέδου. Είναι μια στιγμή γεωπολιτικής αυτογνωσίας για την Ελλάδα. Ο ένας συνομιλητής φέρει τη ματιά της υπερδύναμης και της ιστορικής ψυχρής λογικής. Ο άλλος, την ευθύνη χάραξης πολιτικής σε ένα περιβάλλον μεταβαλλόμενο, αβέβαιο, αλλά και γεμάτο δυνατότητες.
