Τα τελευταία λόγια ενός θανατοποινίτη ενέπνευσαν ένα από τα πιο γνωστά σλόγκαν μάρκετινγκ στον κόσμο. Αυτό της Nike.
Ο Γκάρι Γκίλμορ εκτελέστηκε στη φυλακή της πολιτείας της Γιούτα το 1977, αφού καταδικάστηκε σε θάνατο τον Οκτώβριο του 1976 για τη δολοφονία ενός υπαλλήλου μοτέλ. Σε αντίθεση με τους περισσότερους θανατοποινίτες, ο Γκίλμορ είχε απαιτήσει να εκτελεστεί το συντομότερο δυνατό. Στα δευτερόλεπτα πριν γίνει η επιθυμία του πράξη, τα τελευταία του λόγια ήταν «Ας το κάνουμε» (Let’s Do It).
Το 2015, ο διευθυντής διαφήμισης Νταν Γουίντεν είπε πως τα λόγια του Γκίλμορ τον ενέπνευσαν να σκεφτεί το διάσημο σλόγκαν «Just Do It» του γίγαντα αθλητικών ειδών, Nike. Θυμήθηκε πως το 1988, λίγο πριν από ένα κρίσιμο μίτινγκ με τα αφεντικά της Nike, αποφάσισε να προτείνει μια ελαφρώς τροποποιημένη εκδοχή των λέξεων του Γκίλμορ ως το σλόγκαν της εταιρείας. Το «Just Do It», που εξακολουθεί να είναι το σλόγκαν της Nike, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε διαφημίσεις την ίδια χρονιά και έκτοτε έχει περιγραφεί ως ένα από τα καλύτερα taglines του 20ου αιώνα.
Η περίπτωση του Γκίλμορ ήταν επίσης αξιοσημείωτη επειδή η θανατική ποινή είχε επιστρέψει – αμφιλεγόμενα – στις ΗΠΑ το 1976 και ο 36χρονος έγινε ο πρώτος που εκτελέστηκε βάσει το νέου νόμου. Τα τελευταία του λόγια τυπώθηκαν σε μπλουζάκια ενώ οι κερατοειδείς του – που δωρίστηκαν λίγες ώρες μετά τον θάνατό του – ενέπνευσαν το επιτυχημένο τραγούδι «Gary Gilmore’s Eyes».
Η ιστορία του Γκάρι Γκίλμορ
Ο Γκίλμορ πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στη φυλακή αφού είχε μπελάδες με τον νόμο μετά τον θάνατο του πατέρα του. Το 1964 καταδικάστηκε σε 15ετή κάθειρξη με κατηγορίες για επίθεση και ένοπλη ληστεία. Στις 19 Ιουλίου 1976, αφού αποφυλακίστηκε υπό όρους τον Απρίλιο του ίδιου έτους, λήστεψε και δολοφόνησε τον υπάλληλο του βενζινάδικου Μαξ Τζένσεν, στο Όρεμ της Γιούτα. Το επόμενο βράδυ, δολοφόνησε τον διευθυντή ενός μοτέλ, τον Μπένι Μπάσνελ. Μάλιστα, ανάγκασε τον Μπάσνελ να ξαπλώσει πριν τον πυροβολήσει στο κεφάλι.
Ο Γκίλμορ διέπραξε τα αποτρόπαια εγκλήματα, παρόλο που και οι δύο άνδρες είχαν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του. Κι ενώ ο πρώτος φόνος δεν έφτασε ποτέ σε δίκη, τον Οκτώβριο του 1976, ο Γκίλμορ καταδικάστηκε σε θάνατο για τον δεύτερο φόνο.
Η πρώτη εκτέλεση μετά από 10 χρόνια στις ΗΠΑ
Η μοίρα του Γκίλμορ έγινε μέρος μιας πολιτικής διελκυστίνδας επειδή το τετραετές νομικό μορατόριουμ για την θανατική ποινή στις ΗΠΑ είχε λήξει την ίδια χρονιά. Η δολοφονία του ήταν η πρώτη εκτέλεση στις ΗΠΑ μετά από σχεδόν 10 χρόνια. Ο τελευταίος άνθρωπος που εκτελέστηκε πριν από τον Γκίλμορ στις ΗΠΑ ήταν ο Λούις Χοσέ Μόνγκε, ο οποίος πέθανε σε θάλαμο αερίων στο Κολοράντο τον Ιούνιο του 1967.
Η ίδια η μητέρα του Γκίλμορ, Μπέσι, είχε ζητήσει από το Ανώτατο Δικαστήριο της Γιούτα να αναβάλει την εκτέλεση του γιου της, όπως και οι δικηγόροι από την Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών.
Ήθελε τόσο να πεθάνει που έκανε δύο απόπειρες αυτοκτονίας
Τελικά, η εκτέλεση καθυστέρησε τρεις φορές πριν οριστεί η τελική ημερομηνία στις 17 Ιανουαρίου. Ο Γκίλμορ προσπάθησε δύο φορές να αυτοκτονήσει ενώ περίμενε την εκτέλεση της ποινής του. Στην πρώτη περίπτωση, αυτός και η γυναίκα που ήθελε να παντρευτεί, η Νικόλ Μπάρετ, πήραν ταυτόχρονα υπερβολική δόση ναρκωτικών – αυτός στο κελί της φυλακής και εκείνη στο διαμέρισμά της.
Η Μπάρετ είχε επίσης ζητήσει από τις αρχές να κάνουν πράξη την επιθυμία του συντρόφου της να πεθάνει «σαν άντρας» χωρίς δεμένα μάτια. Η συνήθης πρακτική στις εκτελέσεις τότε, ήταν να δένονται οι καταδικασμένοι σε μια δρύινη καρέκλα με κουκούλα στο πρόσωπό τους.
Η δεύτερη απόπειρα αυτοκτονίας σημειώθηκε στα μέσα Δεκεμβρίου, όταν ορίστηκε τελικά η ημερομηνία εκτέλεσής του στις 17 Ιανουαρίου, με τον Γκίλμορ να παίρνει ξανά υπερβολική δόση ναρκωτικών. Μόλις μια μέρα νωρίτερα είχε αποκαλέσει τον Ρόμπερτ Μπούλοκ «δειλό» κι αυτό γιατί είχε ορίσει ημερομηνία για την εκτέλεση του, αντί να τον εκτελέσει αμέσως. Ο Γκίλμορ, ο οποίος έκανε και απεργία πείνας 25 ημέρες για να προσπαθήσει να επισπεύσει την εκτέλεσή του, είχε πει: «Είναι περιττό και ανεπιθύμητο. Φίλε, απλά δεν έχεις τα κότσια να εφαρμόσεις τον νόμο σου. Είσαι δειλός».
Η εκτέλεση του Γκάρι Γκίλμορ
Η τελική ημερομηνία για την εκτέλεση του Γκίλμορ επιβλήθηκε όταν το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αρνήθηκε να παρέμβει για να την σταματήσει για άλλη μία φορά. Ακόμη κι όταν επρόκειτο να θανατωθεί, οι δικηγόροι του ACLU είχαν προσπαθήσει να πετύχουν άλλη μία συμφωνία για την αναστολή της εκτέλεσης.
Το πενταμελές εκτελεστικό απόσπασμα αποτελούνταν από πέντε εθελοντές που χρησιμοποιούσαν τουφέκια Winchester. Τέσσερις από αυτούς έλαβαν το ποσό των 80 δολαρίων ενώ αυτός που φώναξε «πυρ!» πήρε επιπλέον 20. Οι δήμιοι στέκονταν κρυμμένοι πίσω από μία κουρτίνα με πέντε μικρές τρύπες μέσα από τις οποίες στόχευσαν.
Όταν ρωτήθηκε ποιες ήταν οι τελευταίες του λέξεις, ο Γκίλμορ απάντησε «Let’s do it».
Στελέχη του Χόλιγουντ είχαν προσπαθήσει να μεταφέρουν την ιστορία του Γκίλμορ στην μεγάλη οθόνη και τα δικαιώματα της παραγωγής αγοράστηκαν τελικά έναντι 75.000 λιρών από τον πράκτορα Λόρενς Σίλερ. Ο Σίλερ ήταν ένας από τους μάρτυρες της εκτέλεσής του, που έγινε ξημερώματα.
Ο Σίλερ πούλησε μια συνέντευξη 20.000 λέξεων του Γκίλμορ στο περιοδικό playboy.
Για το τελευταίο του γεύμα, ο θανατοποινίτης είχε αρχικά ζητήσει 6 κουτιά μπίρας, αλλά άλλαξε το αίτημά του την τελευταία στιγμή σε παϊδάκια και σαλάτα. Ερωτηθείς εάν θα ήθελε η εκτέλεσή του να παιχτεί στην τηλεόραση, ο Γκίλμορ είχε πει σε συνέντευξή του πριν τον θάνατό του: «Όχι. Πολύ νοσηρό. Πολύ μακάβριο. Αλλά ταυτόχρονα δεν με νοιάζει πραγματικά. Υποθέτω ότι μου είναι αδιάφορο».
Εκτός από τους κερατοειδείς του, ο Γκίλμορ πρόσφερε επίσης τα οστά, τα νεύρα και το δέρμα του για δωρεά, ενώ τα νεφρά του προσφέρθηκαν για έρευνα.
Πώς προέκυψε το διάσημο σλόγκαν της Nike
Μιλώντας το 2015, ο διαφημιστής Γουίντεν, ο συνιδρυτής της διαφημιστικής εταιρείας Wieden+Kennedy, εξήγησε πώς θυμήθηκε τα τελευταία λόγια του Γκίλμορ λίγο πριν από την συνάντησή του με στελέχη της Nike.
Μιλώντας στο περιοδικό Dezeen, περιέγραψε πώς ανησυχούσε που μια επερχόμενη σειρά πέντε τηλεοπτικών διαφημίσεων δεν είχε συνοχή, επειδή όλες είχαν μια διαφορετική αίσθηση. Ένιωθε ότι χρειαζόταν κάτι για να τις συνδέσει όλες μαζί.
Η Nike είχε ζητήσει από την εταιρεία του να τους βοηθήσει να αντεπιτεθούν στους αντιπάλους τους, την Reebok, οι οποίο μόλις είχαν ανακοινώσει μεγαλύτερα κέρδη. Ο Γουίντεν είπε: «Καταλήξαμε σε πέντε διαφημιστικά σποτ των 30 δευτερολέπτων. Το βράδυ πριν από την συνάντηση με την Nike ανησυχούσα γιατί… δεν υπήρχε υπερβολική ευαισθησία σε αυτά. Κάποια ήταν αστεία, άλλα ήταν πανηγυρικά. Οπότε σκέφτηκα… χρειαζόμαστε ένα tagline για να τα συνδυάσουμε. Έγραψα περίπου τέσσερις ή πέντε ιδέες. Τελικά, τις περιόρισα στο Just Do It».
Είπε πως ο λόγος που επέλεξε αυτό το σύνθημα ήταν επειδή θυμήθηκε τα τελευταία λόγια του Γκίλμορ και εξήγησε πως επειδή δεν του άρεσε τόσο το ‘Let’s Do It’, το άλλαξε σε ‘Just Do It’».
Στην αρχή, θυμάται, η Nike μίσησε την ιδέα, αλλά τους κέρδισε και το σλόγκαν εμφανίστηκε στο τέλος μιας διαφήμισης με τον 80χρονο δρομέα Γουόλτ Στακ. Είναι πλέον ένα από τα πιο διάσημα σλόγκαν στον κόσμο και περιγράφεται από το περιοδικό Campaign ως «αναμφισβήτητα το καλύτερο σλόγκαν του 20ου αιώνα».
