Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα της Liberties rule of law, η Ελλάδα εξακολουθεί να καταλαμβάνει την πρώτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε αντίληψη διαφθοράς, με το 98% των πολιτών να πιστεύουν ότι η διαφθορά είναι διάχυτη στη χώρα. Παρά τις διακηρύξεις περί καταπολέμησης της διαφθοράς, η πραγματικότητα δείχνει πως οι θεσμοί της χώρας είναι ανίκανοι ή απρόθυμοι να πατάξουν το φαινόμενο.
Η έρευνα συγκεκριμένα σημειώνει πως ο Νόμος 5090/2024, που επιχειρεί να εναρμονίσει τη χώρα με τις διεθνείς συμβάσεις κατά της διαφθοράς, ειδικά με τη Σύμβαση του ΟΟΣΑ κατά της Δωροδοκίας, αποτελεί γεγονός για το οποίο η Ελλάδα έχει δεχθεί συγχαρητήρια για τη θέσπιση νομοθεσίας, όμως η έλλειψη εφαρμογής της είναι εξόφθαλμη. Τα περιστατικά δίωξης και καταδίκης υψηλόβαθμων στελεχών παραμένουν ελάχιστα, ενισχύοντας την εικόνα μιας χώρας που δεν τιμωρεί τη διαφθορά. Το 2024, η Ομάδα Εργασίας του ΟΟΣΑ ανέφερε πως οι ελληνικές αρχές δεν έχουν σημειώσει πρόοδο στην ενίσχυση των διώξεων για οικονομικά εγκλήματα, ιδιαίτερα στην εξάλειψη της δωροδοκίας σε κρατικές συμβάσεις.
Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας, που έχει την ευθύνη εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά της Διαφθοράς 2022-2025, παραμένει θεσμός υπό πολιτική ομηρία. Ο διορισμός της ηγεσίας της από την κυβέρνηση, χωρίς ανεξάρτητη εποπτεία, εγείρει σοβαρά ζητήματα αξιοπιστίας και ουσιαστικής λειτουργίας. Αντί να λειτουργεί ως θεματοφύλακας της διαφάνειας, έχει μετατραπεί σε εργαλείο επικοινωνιακής διαχείρισης, με ελάχιστη πραγματική αποτελεσματικότητα στην πάταξη της διαφθοράς.
Η διαχείριση των οικονομικών των πολιτικών κομμάτων χαρακτηρίζεται από αδιαφάνεια, καθώς ο έλεγχος της χρηματοδότησης τους είναι επιφανειακός και αναποτελεσματικός. Ο αριθμός των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης που ελέγχονται ουσιαστικά είναι εξαιρετικά χαμηλός, ενώ ακόμα και όσες ελέγχονται, σπάνια οδηγούν σε κυρώσεις. Ένα από τα πιο τρανταχτά παραδείγματα διαφθοράς αποτελεί και το σκάνδαλο των ψεύτικων ιατρικών συνταγογραφήσεων, όπου εντοπίστηκαν 3.516 πλαστές εγγραφές στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, με συνολική οικονομική ζημία που αγγίζει τα 3,5 εκατομμύρια ευρώ. Παρά τις
αποκαλύψεις, δεν υπήρξαν ουσιαστικές διώξεις, επιβεβαιώνοντας ότι η ατιμωρησία είναι ο κανόνας.
Άλλο κραυγαλέο παράδειγμα είναι το πρόγραμμα Ψηφιοποίησης του Δικτύου Οικονομικής Διπλωματίας, αξίας 9,7 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο αποκαλύφθηκε πως περιλάμβανε υπηρεσίες που είχαν ήδη υλοποιηθεί. Η έλλειψη ελέγχου και διαφάνειας στις κρατικές αναθέσεις αποτελεί πάγια πρακτική που διαιωνίζει ένα σύστημα ευνοιοκρατίας και διασπάθισης δημοσίου χρήματος. Παρά τις καταγγελίες, καμία ποινική διαδικασία δεν προχώρησε, αποδεικνύοντας για ακόμη μία φορά τη συστημική δυσλειτουργία του κράτους δικαίου στην Ελλάδα.
Η ανικανότητα ή η απροθυμία των ελληνικών αρχών να επιβάλουν τη νομιμότητα οδηγεί σε στασιμότητα και ατιμωρησία. Οι έρευνες για σοβαρά σκάνδαλα διαρκούν χρόνια, χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα. Από τις πέντε υποθέσεις δωροδοκίας που ερευνώνταν το 2024, τρεις αρχειοθετήθηκαν χωρίς κατηγορίες, ενώ σε άλλες δύο δεν υπήρξε καμία πρόοδος. Η υπόθεση του μεγαλοεπιχειρηματία Λαυρέντη Λαυρεντιάδη δείχνει ότι οι επιχειρηματικοί κύκλοι μπορούν να αποφύγουν οποιαδήποτε πραγματική λογοδοσία. Παρά τα τεράστια χρέη της εταιρείας του προς τράπεζες και το δημόσιο, κατάφερε να επαναγοράσει περιουσιακά στοιχεία της σε εξευτελιστικές τιμές, αποδεικνύοντας πως η δικαιοσύνη λειτουργεί αλά καρτ, προστατεύοντας τους ισχυρούς και αφήνοντας ανυπεράσπιστους τους πολίτες.
Η ελληνική διαφθορά, όπως περιγράφεται από την έρευνα, δεν είναι μόνο πολιτικό πρόβλημα αλλά υπαρξιακή απειλή για το κράτος δικαίου. Η χώρα μας πρέπει να ανακτήσει τη χαμένη αξιοπιστία της μέσα από πραγματικές μεταρρυθμίσεις, με την ενίσχυση της ανεξαρτησίας των θεσμών διαφάνειας, τη διενέργεια αυστηρότερων ερευνών και την επιβολή πραγματικών ποινών σε διεφθαρμένους αξιωματούχους. Το φαινόμενο της ατιμωρησίας πρέπει να λάβει τέλος και το κράτος να αποδείξει ότι δεν θα είναι πλέον καταφύγιο για διεφθαρμένους πολιτικούς και επιχειρηματίες. Χωρίς άμεσες και ριζικές αλλαγές, η Ελλάδα θα συνεχίσει να είναι μια χώρα όπου η διαφθορά παραμένει το κυρίαρχο μοντέλο διακυβέρνησης και οι πολίτες της οι μόνιμοι χαμένοι.
