Ολοένα λιγότεροι άνθρωποι ζητούν άσυλο στη Γερμανία σύμφωνα με τα εγχώρια μέσα ενημέρωσης – οι ειδικοί ωστόσο τονίζουν πως τα υπάρχοντα δεδομένα θα πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή.
Πριν από λίγες μέρες η Welt am Sonntag δημοσίευσε στοιχεία που δείχνουν ότι τις περισσότερες αιτήσεις για άσυλο κατά το πρώτο τρίμηνο του 2025 τις έλαβε η Γαλλία (40.871), ενώ ακολουθούν η Ισπανία (39.318) και μετά η Γερμανία (37.387).
Αν και τα δεδομένα δεν έχουν επιβεβαιωθεί από τον Οργανισμό της ΕΕ για το Άσυλο (EUAA), από τις εκθέσεις που έχουν δημοσιευτεί το τελευταίο διάστημα τόσο από την ΕΕ όσο και από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης και Προσφύγων (BAMF) προκύπτει σαφώς πως οι αιτήσεις στη Γερμανία έχουν μειωθεί.
Σύμφωνα με την BAMF μέσα στον Μάρτιο κατατέθηκαν στη Γερμανία 10.647 αιτήσεις – ο χαμηλότερος αριθμός που έχει καταγραφεί σε έναν μήνα από την αρχή της πανδημίας του κορωνοϊού.
Πτωτική τάση στις αιτήσεις ασύλου
Η Γερμανία αποτελεί εδώ και καιρό το κράτος-μέλος της ΕΕ που δέχεται τις περισσότερες αιτήσεις ασύλου – και εξακολουθεί να παραμένει στην πρώτη θέση, σύμφωνα με την τελευταία ετήσια ανάλυση της Ένωσης, παρ’ ότι οι αιτήσεις μειώθηκαν κατά ένα τρίτο μέσα στο 2024 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Πέρυσι, σε όλες τις χώρες της ΕΕ κατατέθηκαν συνολικά περισσότερες από ένα εκατομμύριο αιτήσεις – αλλά κατά 11% λιγότερες από το 2023.
Από τον Οκτώβριο παρατηρείται μείωση των αιτήσεων, ιδίως από μετανάστες συριακής, αφγανικής και τουρκικής καταγωγής.
Σε δήλωσή του προς την DW, ο EUAA ανέφερε: «Έχουμε λάβει γνώση του δημοσιεύματος της Welt am Sonntag. Καθώς όμως ο Οργανισμός δεν σχολιάζει μη εξουσιοδοτημένες δημοσιεύσεις στοιχείων, δεν μπορούμε να σχολιάσουμε ούτε και να επιβεβαιώσουμε τα στοιχεία που αναφέρονται στα γερμανικά μέσα ενημέρωσης».
«Δεν είναι επιλογή»
Στην απόφαση των ανθρώπων που εξαναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να ζητήσουν άσυλο σε άλλα κράτη συντελούν πολλοί παράγοντες, όπως μεταξύ άλλων η πολιτική αστάθεια, οι ένοπλες συγκρούσεις, οι απειλές για τη σωματική τους ασφάλεια, οι διώξεις και η κλιματική αλλαγή.
«Το να γίνει κανείς πρόσφυγας ή αιτών άσυλο δεν είναι επιλογή», λέει η Σάρα Βολφ, καθηγήτρια Μετανάστευσης και Πολιτικής Ασύλου στο Πανεπιστήμιο του Λάιντεν στην Ολλανδία. Ούτε οι αιτούντες άσυλο «τα βάζουν κάτω και διαλέγουν» μία χώρα.
Συνήθως οι αιτούντες άσυλο έχουν ελάχιστες πληροφορίες για το πού μπορούν να μεταναστεύσουν και τις περισσότερες φορές επιλέγουν χώρες που είναι ασφαλείς και βρίσκονται κοντά στην πατρίδα τους.
«Επομένως, η Ευρώπη δεν αποτελεί συνήθως τον πρώτο προορισμό τους, μιας και είναι δύσκολο να φτάσουν εδώ», προσθέτει η Βολφ. Η ύπαρξη γνωστών πολιτιστικών κοινοτήτων αποτελεί συχνά έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για τους αιτούντες άσυλο. Έρευνα του 2024 από το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον διαπίστωσε πως τα «κοινωνικά δίκτυα» αποτελούν τον σημαντικότερο παράγοντα έλξης για τους αιτούντες άσυλο. Και παρ’ ότι, βάσει επίσημων στοιχείων, φαίνεται να υπάρχουν στην Ευρώπη λιγότεροι αιτούντες άσυλο που υποβάλλουν για πρώτη φορά αίτηση, τα υπάρχοντα δεδομένα δεν μας παρέχουν πλήρη εικόνα.
Μια ματιά πίσω από τους αριθμούς
Μία εξήγηση για τη μείωση των αιτήσεων είναι η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στα κράτη από τα οποία έρχονται ιστορικά πολλοί αιτούντες άσυλο – υπάρχουν όμως και άλλα αίτια. Ας πάρουμε για παράδειγμα το Αφγανιστάν, απ’ όπου η ΕΕ δέχθηκε σημαντικά λιγότερους αιτούντες άσυλο το 2024.
Οι άνθρωποι αφγανικής καταγωγής «δεν είναι ότι δεν θέλουν να έρθουν στην Ευρώπη και να αιτηθούν άσυλο, αλλά ότι πλέον δεν μπορούν να εγκαταλείψουν τη χώρα τους», τονίζει η Βολφ.
Οι καθυστερήσεις και η αυστηροποίηση του πλαισίου γύρω από την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου μπορεί επίσης να επηρεάσει τις στατιστικές και να «καμουφλάρει» τους λόγους πίσω από την ξαφνική μείωση των αιτήσεων.
Στη Γερμανία οι περισσότεροι αιτούντες άσυλο έρχονται ιστορικά από τη Συρία – και αυτοί όμως έχουν μειωθεί τους τελευταίους μήνες. Την ίδια στιγμή, η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ οδήγησε τη γερμανική κυβέρνηση στην παύση των αιτήσεων από Σύρους πρόσφυγες.
Έτσι, είναι ακόμη ασαφές το εάν η μείωση των Σύρων αιτούντων άσυλο οφείλεται σε μία πιο σταθερή πολιτική κατάσταση ή στην αυστηροποίηση της γερμανικής πολιτικής ασύλου.
«Πρέπει να περιμένουμε λίγο καιρό, μέχρι να μπορέσουμε να κατανοήσουμε σε βάθος πώς επηρεάζει η αλλαγή καθεστώτος τον αριθμό των Σύρων που έρχονται στη Γερμανία», επισημαίνει στην DW ο Αλμπέρτο-Χορστ Νάιντχαρντ, επικεφαλής του προγράμματος για την Ευρωπαϊκή Διαφορετικότητα και τη Μετανάστευση στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής. Όπως προσθέτει ο Νάιντχαρντ, τα δεδομένα μπορούν να εκτιμηθούν καλύτερα σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, και όχι από μήνα σε μήνα. «Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει πολλές αυξομειώσεις, τις οποίες πρέπει να εκτιμούμε με προσοχή, ιδίως όσον αφορά τις στατιστικές για τους αιτούντες άσυλο».
Οι αποτρεπτικοί παράγοντες
Η ανακοίνωση διαφόρων κρατών για μη επεξεργασία αιτήσεων ασύλου, οι απειλές για απελάσεις, οι συνοριακοί έλεγχοι και η αυξανόμενα εχθρική κοινωνική στάση απέναντι στους πρόσφυγες ενδεχομένως αποτρέπουν τους πιθανούς αιτούντες άσυλο, ιδίως εκείνους που έχουν εκτοπιστεί ελέω διώξεων και βιαιοπραγιών. Οι άνθρωποι αυτοί «περνούν από πολλές διαφορετικές και συχνά επικίνδυνες καταστάσεις, επενδύουν πολλά χρήματα και καλούνται να προσπελάσουν διάφορα νομικά εμπόδια, προκειμένου να φτάσουν στον προορισμό τους», προσθέτει ο Νάιντχαρντ.
Πέραν του κόστους, η διαδικασία αναζήτησης ασύλου είναι αρκετά χρονοβόρα.
Λαμβάνοντας υπόψιν τις γενικότερες, μακροπρόθεσμες τάσεις, τα τελευταία δεδομένα για το άσυλο «σε γενικές γραμμές συμβαδίζουν με τους αριθμούς που έχουμε καταγράψει κατά το παρελθόν», εξηγεί ο ειδικός. «Εκτός από τις περιπτώσεις που συμβαίνει κάποιο πραγματικά συνταρακτικό γεγονός, όπως για παράδειγμα η πανδημία, δεν νομίζω πως θα δούμε συνολικά σημαντική μείωση στις αιτήσεις ασύλου». Γι’ αυτό και «είναι σημαντικό να μη δημιουργηθεί στην κοινωνία η προσδοκία πως η παράτυπη μετανάστευση θα εκμηδενιστεί – ή η πεποίθηση πως η μείωση των αιτήσεων ασύλου αποτελεί ένδειξη για το πόσο ασφαλής είναι ο κόσμος μας».
