Περισσότερο σαν «παιχνίδι πολυτελείας» και λιγότερο σαν «υπολογιστής του διαστήματος» φαίνεται να ήταν, τελικά, ο περίφημος Μηχανισμός των Αντικυθήρων, τουλάχιστον σύμφωνα με μια νέα μελέτη που ανατρέπει όσα ξέραμε για το εντυπωσιακό αρχαίο εύρημα.
Ο θρυλικός μηχανισμός που ενέπνευσε το «Dial of Destiny» του Indiana Jones, και θεωρήθηκε επί δεκαετίες ως το πιο προηγμένο τεχνολογικό επίτευγμα της αρχαιότητας, ίσως τελικά να μην ήταν παρά ένα εντυπωσιακό αλλά ελαττωματικό κατασκεύασμα
Όλα ξεκίνησαν το 1901, όταν σφουγγαράδες στις ακτές των Αντικυθήρων έπεσαν πάνω σε κάτι αναπάντεχο: ένα παράξενο, διαβρωμένο αντικείμενο από χαλκό, χαμένο ανάμεσα στα ερείπια ενός αρχαίου ναυαγίου.
Αυτό που αρχικά έμοιαζε με έναν ακατανόητο όγκο μετάλλου, αποκαλύφθηκε ότι ήταν μια συσκευή μοναδικής πολυπλοκότητας, κατασκευασμένη πάνω από 2.000 χρόνια πριν, στα τέλη του 2ου ή αρχές του 1ου αιώνα π.Χ.
Η επιστημονική κοινότητα δεν άργησε να μαγευτεί. Κάποιοι είδαν έναν αρχαίο «υπολογιστή», ικανό να προβλέπει τις κινήσεις ουρανίων σωμάτων.
Άλλοι μίλησαν για απόδειξη διαστημικής επιρροής, υποστηρίζοντας φαντασμαγορικές θεωρίες περί εξωγήινης τεχνολογίας.
Η επικρατέστερη εκδοχή μέχρι πρόσφατα ήταν ότι επρόκειτο για έναν μηχανικό, χειροκίνητο υπολογιστή με έως και 40 χάλκινα γρανάζια, σχεδιασμένο για να παρακολουθεί τις κινήσεις του ήλιου, της σελήνης και των πλανητών. Ο χρήστης γύριζε μια μανιβέλα και το μηχάνημα, μέσω ενός πολύπλοκου δικτύου εσωτερικών μηχανισμών, έδινε προβλέψεις για αστρονομικά φαινόμενα.
Μια νέα ερευνητική ομάδα από το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Μαρ ντελ Πλάτα στην Αργεντινή δημιούργησαν ένα μοντέλο του στον υπολογιστή και εστίασαν στο σχήμα των δοντιών στα γρανάζια: ήταν τριγωνικά, κάτι που φάνηκε να προκαλεί σοβαρά τεχνικά προβλήματα.
«Οι κατασκευαστικές ανακρίβειες αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα εμπλοκής ή αποσύνδεσης του γραναζιού», εξηγούν οι ερευνητές.
Πράγματι, η ανάλυσή τους δείχνει ότι ο μηχανισμός θα κολλούσε συχνά, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Η ίδια η γεωμετρία των δοντιών δημιουργεί ανισόρροπη κίνηση, «προκαλώντας επιτάχυνση και επιβράδυνση καθώς κάθε δόντι εμπλέκεται».
Η ομάδα καταλήγει στην εκτίμηση ότι ίσως πρόκειται για ένα είδος μη λειτουργικού επιδείγματος. Ή ακόμα και για παιχνίδι.
Εξετάζοντας τα δεδομένα τους, οι επιστήμονες δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο η συσκευή να ήταν φτιαγμένη «για να διασκεδάσει ένα παιδί» ή να εντυπωσιάσει ως πολυτελές εκπαιδευτικό αντικείμενο.
Παρόλα αυτά, παραδέχονται ότι η δεξιοτεχνία στην κατασκευή του υποδεικνύει υψηλότατο επίπεδο τεχνογνωσίας.
«Φαίνεται απίθανο κάποιος να κατασκεύαζε μια τόσο πολύπλοκη αλλά μη λειτουργική συσκευή», τονίζουν.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι μόνο το ένα τρίτο του αυθεντικού μηχανισμού έχει διασωθεί. Άρα, είναι πιθανό η προσομοίωση να μην αντανακλά πλήρως την αρχική κατασκευή. Όπως λένε και οι ίδιοι: τα «αποτελέσματά τους πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή».
Ο Βρετανός αστροφυσικός Mike Edmunds είχε προτείνει εδώ και χρόνια ότι ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων μπορεί να μην ήταν εργαλείο ακριβείας αλλά μια εκπαιδευτική επίδειξη. Η νέα μελέτη φαίνεται να συμφωνεί.
«Σύμφωνα με τις υποθέσεις μας, τα σφάλματα που εντοπίστηκαν από τον Edmunds υπερβαίνουν τα ανεκτά όρια που απαιτούνται για την αποφυγή αστοχιών», αναφέρουν οι Αργεντινοί ερευνητές.
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στον διακομιστή προδημοσιεύσεων arXiv, χωρίς ακόμη να έχει υποβληθεί σε αξιολόγηση από άλλους επιστήμονες.
