O κεραυνός του Διός και η ανακάλυψη της πυρίτιδας

Μια πολύ ενδιαφέρουσα άποψη για το τι ήταν ο κεραυνός του Διός αλιεύουμε από το βιβλίο του γνωστού παλαιού καθηγητή του Ε.Μ.Π. Εμμ. Καμπούρη «Τεχνολογία Εκρηκτικών Υλών» (έκδοση 1977).

Αναφέρεται, λοιπόν, ότι οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν ότι τα μίγματα νίτρου, άνθρακα και θείου, αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως μαύρη πυρίτιδα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν έτσι ώστε να δώσουν μηχανικό έργο.

Η διαπίστωση αυτή, αποτέλεσμα λεπτομερούς έρευνας σε αρχαία κείμενα τόσο από τεχνολογικής όσο και από φαινομενολογικής πλευράς, υποστηρίζεται για τους παρακάτω λόγους.

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν στη διάθεσή τους άφθονες τις τρεις πρώτες ύλες, δηλαδή τον ξυλάνθρακα και το θείο, που τα χρησιμοποιούσαν ευρέως για ένα αριθμό εφαρμογών αλλά και το νίτρο, τουλάχιστον από τα κοιτάσματα της Σάμου.

Κυρίως όμως κατείχαν την τεχνολογία για την ανάμιξη και την συνάλεση, που είναι σχετικά απλή συγκρινόμενη προς εκείνη της εξαγωγής και επεξεργασίας των μετάλλων.

Είναι φανερό ότι όλη η μυθολογία επί των Τιτανομαχιών, όπου έγινε ευρεία χρήση του κεραυνού, δεν ήταν άλλο από την απόδοση των σκληρών και μακροχρόνιων αγώνων κατόπιν των οποίων η νέα θρησκεία του Δία, με κοιτίδα την Κρήτη κατόρθωσε να εξαπλωθεί και να επιβληθεί στον χώρο της ηπειρωτικής Ελλάδας της παλαιάς θρησκείας του Κρόνου και της Ρέας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο κεραυνός αναφέρεται όχι ως κάτι συνυφασμένο με τη θεία ιδιότητα του Δία αλλά ως προϊόν της τέχνης ειδικών, επιστημόνων θα λέγαμε σήμερα, των Κυκλώπων που τον κατασκεύαζαν για τις ανάγκες του Δία.

Όπου δίνεται εκτενής περιγραφή των φαινομένων που συνόδευαν την χρησιμοποίηση του κεραυνού, αναφέρονται πάντοτε τα καταστροφικά αποτελέσματα, ο ισχυρός βρόντος, η εμφάνιση φλόγας, η ανάπτυξη νέφους και η διάχυτη οσμή θειαφιού, δηλαδή τυπικά γνωρίσματα της έκρηξης εκρηκτικής ύλης και δεν επιτρέπει συσχετισμό με τα γνωστά αποτελέσματα εμφάνισης ενός κεραυνού.

Εάν είναι ορθή η υπόθεση, ότι ο κεραυνός του Δία ήταν στην πραγματικότητα μια εκρηκτική ύλη, τότε λογικά η γνώση της σύνθεσης αυτής όπως και των δυνατοτήτων της εφαρμογής της θα ήταν κτήμα και θα διαφυλασσόταν σαν άκρως απόρρητο μυστικό από μία κλειστή ομάδα, το ιερατείο, έτσι ώστε το ιερατείο να είναι σε θέση να προλέγει και να επιβεβαιώνει την παρά το πλευρό του παρουσία του υπέρτερου των θεών ως βοηθού και τιμωρού.

Στην προκειμένη περίπτωση το ανώτατο ιερατείο ήταν αυτό του Μαντείου των Δελφών, το οποίο με τους χρησμούς του επέβαλε την πολιτική του όχι μόνο στον ελληνικό χώρο αλλά ευρύτερα, τουλάχιστον κατά την περίοδο της ακμής του.Επομένως στο ιερατείο των Δελφών θα πρέπει να αναζητηθούν οι γνώσεις περί της συνθέσεως και της εφαρμογής του «κεραυνού του Δία». Είναι επίσης λογικό το ιερατείο να διακινδύνευε την χρησιμοποίηση εκρηκτικής ύλης σε περιπτώσεις μεγάλων συγκρούσεων και εσχάτης ανάγκης.

Δύο τέτοιες περιπτώσεις κινδύνου και έσχατης ανάγκης παρουσιάσθηκαν κατά τους ιστορικούς χρόνους, η πρώτη κατά την διάρκεια της επιδρομής των Περσών υπό τον Ξέρξη και η δεύτερη κατά την διάρκεια της επιδρομής των Γαλατών υπό τον Βρέννο. Και στις δύο περιπτώσεις, μόλις οι επιδρομείς πλησίαζαν το Μαντείο τρομερές καταιγίδες με κεραυνούς και βροντές υπέπεσαν στα στρατεύματά τους με βροχή από πέτρες και μεγάλους ογκολίθους που ξεκόλλησαν ψηλά από τις Φαιδριάδες και προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές στα εχθρικά στρατεύματα και τα έτρεψαν σε άτακτη φυγή.

Οι περιγραφές που δίδονται από τον Ηρόδοτο και τον Πλούταρχο είναι απολύτως όμοιες προς εκείνες του Ομήρου. Τα κύρια χαρακτηριστικά της εμφάνισης του κεραυνού του Δία είναι πάλι το καταστροφικό αποτέλεσμα, ο βρόντος, η φλόγα, το νέφος του καπνού και η οσμή του θείου.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι η εκρηκτική ύλη δεν χρησιμοποιείτο μόνο σε ελεύθερη έκρηξη αλλά κατείχαν και την τέχνη της υπονόμευσης (βροχή από πέτρες και βράχοι που ξεκολλούν) πράγμα που δείχνει υψηλής στάθμης γνώση της σύνθεσης της εκρηκτικής ύλης αλλά και της κατάλληλης κατά περίπτωση χρήσης με ελεγχόμενο τρόπο, δηλαδή μια σαφή τεχνολογία.

Στον Ελληνικό χώρο επισημαίνεται εκ νέου η χρήση των εκρηκτικών υλών περί το έτος 680 μ.Χ. με τη μορφή του υγρού πυρός, ανακάλυψης του Καλλίνικου, που είχε ανάλογη σύνθεση με τη διαφορά της αντικατάστασης του ξυλάνθρακα με ρευστό υδρογονάνθρακα. Η κύρια διαφορά έγκειται στο ότι οι εκρηκτική ύλη είναι πια στη διάθεση του κράτους και όχι του ιερατείου.