Ο Όλεγκ Γκορντιέφσκι, ο πιο σημαντικός διπλός πράκτορας του Ψυχρού Πολέμου του Ηνωμένου Βασιλείου εντός της KGB (ως συνταγματάρχης), πέθανε στο σπίτι του στο Σάρεϊ, όπου ζούσε υπό αστυνομική προστασία, σε ηλικία 86 ετών.
Ο Γκορντιέφσκι, ο οποίος τελικά αποστάτησε στη Βρετανία από τη Μόσχα υπό την απειλή σύλληψης και εκτέλεσης, θεωρήθηκε βασικός πράκτορας που εργάστηκε για τις υπηρεσίες πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου. Πέρασε πολλά χρόνια ως διπλός πράκτορας, μεταβιβάζοντας ζωτικής σημασίας πληροφορίες τόσο στη βρετανική MI6 όσο και στην MI5.
Η καριέρα του Γκορντιέφσκι ως διπλού πράκτορα ήταν κάτι που θα μπορούσε να προέρχεται από τα μυθιστορήματα του Τζον λε Καρέ, αναφέρει η Guardian σχετικά με την κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου, που έκτοτε έχει «χρωματίσει» τη φαντασία του κοινού γύρω από τον ρόλο της κατασκοπείας.
Στην πραγματικότητα, ήταν ο πρωταγωνιστής του βιβλίου του Μπεν Μακιντάιρ, «O κατάσκοπος και ο προδότης», ενώ τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο ίδιος έγραψε σειρά βιβλίων, όλα σχετικά με την KGB, ενώ διετέλεσε σύμβουλος της ακαδημαϊκής έκδοσης Intelligence and Νational Security.
Ο πράκτορας που απέτρεψε μια πυρηνική σύγκρουση
Η CIA θεώρησε ότι ο Ρώσος διπλός πράκτορας της KGB, που οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες είχαν στρατολογήσει στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο με τις απόρρητες πληροφορίες που διοχέτευε στο Λονδίνο σε τέτοιον βαθμό που τα δύο κύρια αντίπαλα μπλοκ δεν ενεπλάκησαν – εν πολλοίς χάρη σε αυτόν – σε ένοπλη σύρραξη και δη πυρηνική. Ενημέρωσε για την παράνοια που είχε ξεσηκώσει στα ανώτερα σοβιετικά κλιμάκια η περίφημη άσκηση «Able Archer» του ΝΑΤΟ, την οποία οι Σοβιετικοί παρερμήνευσαν ως πιθανό «πρώτο χτύπημα».
Ήταν η κυβέρνηση της Θάτσερ που προειδοποιούσε με τη μορφή του κατεπείγοντος την κυβέρνηση Ρίγκαν για την απειλή. Οι πληροφορίες της έρχονταν απευθείας από τον διπλό πράκτορα της KGB, που πληροφορούσε ταυτόχρονα τους Ανατολικούς ότι η Δύση δεν σχεδιάζει χτύπημα.
Το ΝΑΤΟ περιόρισε τη μεγάλη στρατιωτική άσκηση και αποφεύχθηκε μια δυνητικά επικίνδυνη κλιμάκωση.
Ο Ολεγκ Γκορντιέφσκι μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’60 εργαζόταν ως απλός πράκτορας της KGB στην Κοπεγχάγη. Το 1968, η συντριβή της Άνοιξης της Πράγας, η εισβολή 500.000 στρατιωτών που ανήκαν στους στρατούς πέντε χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας για να καταπνίξουν τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της ηγεσίας του Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ καταγράφηκε στη συνείδησή του ως μια βάρβαρη επίθεση εναντίον αθώων ανθρώπων, η οποία τον συγκλόνισε.
Η διπλή ζωή του ξεκίνησε μερικά χρόνια αργότερα. Ενώ βρισκόταν στη Δανία – στρατολογήθηκε ως Βρετανός κατάσκοπος τη δεκαετία του 1970 με την κωδική ονομασία «Sunbeam».
Στο βιβλίο του Μακιντάιρ υποστηρίζεται ότι ένας συνάδελφος του Γκορντιέφσκι από τη σοβιετική υπηρεσία πληροφοριών του είχε μιλήσει για τη στρατολόγηση του Μάικλ Φουτ, ηγέτη των Εργατικών στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 από την KGB. Ο Γκορντιέφσκι έδωσε την πληροφορία στους αξιωματικούς της MI6 που κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Φουτ δεν ήταν σοβιετικός κατάσκοπος, ούτε ενσυνείδητος πράκτορας αλλά είχε χρησιμοποιηθεί για λόγους παραπληροφόρησης από τη Μόσχα λαμβάνοντας ένα μεγάλο ποσό ως αντάλλαγμα.
Ο Γκορντιέφσκι αποκάλυψε τις δραστηριότητες του Μάικλ Μπετάνεϊ, ενός δυσαρεστημένου, αλκοολικού αξιωματικού της MI5 που είχε πλησιάσει τη Ρωσία σε μια προσπάθεια να αποκαλύψει πώς πολλοί Σοβιετικοί πράκτορες είχαν ανακαλυφθεί από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες.
Οι πληροφορίες που μεταδόθηκαν από τον Γκορντιέφσκι οδήγησαν στην απέλαση 25 σοβιετικών πρακτόρων που εργάζονταν μυστικά στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με το BBC.
Ωστόσο, η λαθραία καριέρα του ως Βρετανός κατάσκοπος –και η ζωή του– απειλήθηκε μετά από πληροφορία από έναν αξιωματικό της CIA που εργαζόταν για τους Σοβιετικούς. Ανακλήθηκε στη Μόσχα το 1985 και τέθηκε υπό παρακολούθηση, παρά το γεγονός ότι του προσφέρθηκε η ευκαιρία από το Λονδίνο να αυτομολήσει.
Συνειδητοποιώντας τον κίνδυνο στη Μόσχα, ακολούθησε ένα σχέδιο διαφυγής, το οποίο ονομαζόταν «Επιχείρηση Pimlico» και επινοήθηκε από έναν αξιωματικό της MI6.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο
H wikipedia αφηγείται με μυθιστορηματικό τρόπο το σχέδιο:
Ο Γκορντιέφσκι περίμενε σε μια συγκεκριμένη γωνία του δρόμου, μια συγκεκριμένη καθημερινή στις 7:30 μ.μ., κουβαλώντας μια τσάντα Safeway ως σήμα. Ένας πράκτορας της MI6 πέρασε κουβαλώντας μια τσάντα Harrods, τρώγοντας ένα Mars και οι δυο τους είχαν οπτική επαφή. Αυτά τα αμοιβαία σήματα έδειχναν ότι το σχέδιο διαφυγής επρόκειτο να ενεργοποιηθεί αμέσως.
Στις 19 Ιουλίου 1985, ο Γκορντιέφσκι πήγε για το συνηθισμένο του τζόκινγκ, αλλά αντ’ αυτού κατάφερε να αποφύγει τις ουρές του KGB και επιβιβάστηκε σε ένα τρένο για το Λένινγκραντ και στη συνέχεια ταξίδεψε νότια του Βίμποργκ, κοντά στα σύνορα με τη Φινλανδία. Εκεί τον συνάντησαν αυτοκίνητα της βρετανικής πρεσβείας, αφού κατάφεραν να χάσουν τα τρία αυτοκίνητα παρακολούθησης της KGB που τους ακολουθούσαν. Ξαπλωμένος στο πορτμπαγκάζ ενός Ford Sierra, μεταφέρθηκε λαθραία στα σύνορα με τη Φινλανδία. Δύο Βρετανοί διπλωμάτες και οι γυναίκες τους απέτρεψαν τα σκυλιά που θα τον εντόπιζαν. Μια από τις συζύγους έριξε τη βρώμικη πάνα του μωρού της στο έδαφος, με αποτέλεσμα τα σκυλιά να τραπούν σε φυγή. Ο Γκορντιέφσκι μεταφέρθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο μέσω Νορβηγίας.
Η Θάτσερ, ευγνωμονούσα, φρόντισε προσωπικά για την περιπετειώδη μετοίκηση στα, επιλεγμένα από τον ίδιο ως πατρίδα, εδάφη.
Στη συνέχεια, οι σοβιετικές αρχές καταδίκασαν τον Γκορντιέφσκι σε θάνατο ερήμην για προδοσία, μια ποινή που δεν ακυρώθηκε ποτέ από τις μετασοβιετικές ρωσικές αρχές, αλλά η οποία δεν μπορούσε να εκτελεστεί νόμιμα λόγω της τότε συμμετοχής της Ρωσίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης.
Μετά την αποστασία του στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Γκορντιέφσκι έζησε κοντά στο Σάρεϊ, όπου προστατεύονταν η ταυτότητά του.
Ο Γκορντιέφσκι τιμήθηκε από τη Βασίλισσα Ελισάβετ Β’ ως «Σύντροφος του Πιο Διακεκριμένου Τάγματος των Αγίων Μιχαήλ και Αγίου Γεωργίου» (CMG) για «υπηρεσίες στην ασφάλεια του Ηνωμένου Βασιλείου», το 2007.
Ο πρώτος του γάμος, με την Yelena Akopian, αξιωματικό της KGB, κατέληξε σε διαζύγιο. Το 1979 παντρεύτηκε τη Leila Aliyeva, την οποία γνώρισε στην Κοπεγχάγη, όπου εργαζόταν για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Έχουν δύο κόρες, τη Μαρία και την Άννα, που πιστεύεται ότι ζουν ακόμα στο Ηνωμένο Βασίλειο.
