Την περασμένη Κυριακή ο Ρώσος Πρόεδρος Vladimir Putin συνάντησε τον Πρωθυπουργό της Σλοβακίας Robert Fico στο Κρεμλίνο, μια σπάνια επίσκεψη ενός ηγέτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Μόσχα καθώς πλησιάζει η λήξη της σύμβασης διέλευσης ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelenskiy είχε δηλώσει την Πέμπτη ότι το Κίεβο θα μπορούσε να εξετάσει τη συνέχιση της διαμετακόμισης ρωσικού φυσικού αερίου, αλλά μόνο υπό τον όρο ότι η Μόσχα δεν θα λάβει πληρωμή παρά μόνο μετά τον πόλεμο – όρος που ήταν απίθανο να αποδεχτεί. Ο Putin δήλωσε εκείνη την ημέρα ότι ήταν σαφές ότι δεν θα υπάρξει νέα συμφωνία με το Κίεβο για την αποστολή ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας στην Ευρώπη.
Ανάλυση του Reuters εξηγεί τι θα συμβεί εάν η διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας απενεργοποιηθεί εντελώς και ποιος θα επηρεαστεί περισσότερο.
Πόσοι είναι οι όγκοι
Οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας είναι σχετικά μικρές. Η Ρωσία απέστειλε περίπου 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας το 2023 – μόνο το 8% της αιχμής ρωσικών ροών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω διαφόρων διαδρομών το 2018-19.
Η Ρωσία πέρασε μισό αιώνα χτίζοντας το μερίδιο της στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, το οποίο στην κορύφωσή της ανερχόταν στο 35%.
Η Μόσχα έχει χάσει το μερίδιό της από ανταγωνιστές όπως η Νορβηγία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Κατάρ από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, η οποία ώθησε την ΕΕ να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο.
Οι τιμές του φυσικού αερίου στην ΕΕ αυξήθηκαν το 2022 σε επίπεδα ρεκόρ μετά την απώλεια ρωσικών προμηθειών. Το ράλι δεν θα επαναληφθεί δεδομένου του μικρού όγκου και του μικρού αριθμού πελατών για τους υπόλοιπους όγκους, σύμφωνα με αξιωματούχους και traders της ΕΕ.
H διαμετακόμιση μέσω Ουκρανίας
Ο αγωγός Urengoy-Pomary-Uzhgorod της σοβιετικής εποχής φέρνει αέριο από τη Σιβηρία μέσω της πόλης Sudzha – η οποία βρίσκεται τώρα υπό τον έλεγχο των ουκρανικών στρατιωτικών δυνάμεων – στην περιοχή Kursk της Ρωσίας. Στη συνέχεια ρέει μέσω της Ουκρανίας στη Σλοβακία.
Στη Σλοβακία, ο αγωγός φυσικού αερίου χωρίζεται σε κλάδους που πηγαίνουν προς την Τσεχική Δημοκρατία και την Αυστρία.
Οι συνολικές εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας μέσω της διαδρομής παρέμειναν σταθερές παρά τη διακοπή των ροών από την Gazprom προς την αυστριακή OMV στα μέσα Νοεμβρίου για μια συμβατική διαφορά και νομικές διαμάχες καθώς άλλοι αγοραστές παρενέβησαν για να αγοράσουν τους όγκους .
Η Αυστρία εξακολουθεί να λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου της μέσω της Ουκρανίας, ενώ η Ρωσία αντιπροσωπεύει περίπου τα δύο τρίτα των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ουγγαρίας.
Η Σλοβακία παίρνει περίπου 3 bcm από τον ενεργειακό κολοσσό Gazprom ετησίως, επίσης περίπου τα δύο τρίτα των αναγκών της.
Η Τσεχική Δημοκρατία μείωσε σχεδόν πλήρως τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τα ανατολικά πέρυσι, αλλά άρχισε να παίρνει φυσικό αέριο από τη Ρωσία το 2024.
Οι περισσότερες άλλες διαδρομές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι κλειστές, συμπεριλαμβανομένης του Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας και του Nord Stream μέσω της Βαλτικής.
Η μόνη άλλη λειτουργική διαδρομή ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι ο Blue Stream και ο TurkStream προς την Τουρκία μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Η Τουρκία στέλνει ορισμένους όγκους ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ουγγαρίας.
Γιατ λειτουργεί ακόμα ί η διαδρομή της Ουκρανίας
Ενώ οι υπόλοιποι όγκοι διαμετακόμισης ρωσικού φυσικού αερίου είναι μικροί, το δίλημμα παραμένει για την ΕΕ. Πολλά μέλη της ΕΕ, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, έχουν δηλώσει ότι δεν θα αγοράζουν πλέον ρωσικό αέριο, αλλά η στάση της Σλοβακίας, της Ουγγαρίας και της Αυστρίας, που έχουν στενότερους δεσμούς με τη Μόσχα, αμφισβητεί την κοινή προσέγγιση της ΕΕ.
Οι χώρες, που εξακολουθούν να λαμβάνουν ρωσικό αέριο, υποστηρίζουν ότι είναι το πιο οικονομικό καύσιμο και κατηγορούν επίσης τις γειτονικές χώρες της ΕΕ για υψηλά τέλη διαμετακόμισης που επιβάλλονται σε εναλλακτικές προμήθειες.
Η Ουκρανία εξακολουθεί να κερδίζει 0,8-1 δισεκατομμύριο δολάρια σε τέλη διέλευσης ετησίως από τη ρωσική διαμετακόμιση φυσικού αερίου.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Reuters, οι συνολικές εξαγωγές φυσικού αερίου της Gazprom προς την Ευρώπη μέσω όλων των οδών το 2024 αυξήθηκαν σε 32 bcm από 28,3 bcm το 2023, όταν κατέρρευσαν στο χαμηλότερο επίπεδο από τη δεκαετία του 1970.
Η Ρωσία θα μπορούσε να κερδίσει περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια από πωλήσεις μέσω Ουκρανίας φέτος με βάση μια μέση πρόβλεψη για την τιμή του φυσικού αερίου της ρωσικής κυβέρνησης 339 δολαρίων ανά 1.000 κυβικά μέτρα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Reuters.
Το μονοπώλιο εξαγωγών αγωγών φυσικού αερίου της ρωσικής Gazprom υποχώρησε σε καθαρή ζημία 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2023, για πρώτη φορά από το 1999, λόγω της απώλειας των αγορών φυσικού αερίου της ΕΕ.
Η Ρωσία έχει δηλώσει ότι θα είναι έτοιμη να παρατείνει τη συμφωνία διαμετακόμισης, αλλά το Κίεβο έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν θα το κάνει.
Μια άλλη επιλογή είναι η Gazprom να προμηθεύει μέρος του φυσικού αερίου μέσω άλλης διαδρομής, για παράδειγμα μέσω TurkStream, Βουλγαρίας, Σερβίας ή Ουγγαρίας. Ωστόσο, η χωρητικότητα μέσω αυτών των διαδρομών είναι περιορισμένη.
Η Ουγγαρία επιθυμούσε να κρατήσει ανοιχτή την ουκρανική διαδρομή, αλλά ανακοίνωσε ότι θα συνεχίσει να λαμβάνει ρωσικό αέριο από το νότο, μέσω του αγωγού TurkStream στον πυθμένα της Μαύρης Θάλασσας.
Η ΕΕ και η Ουκρανία ζήτησαν επίσης από το Αζερμπαϊτζάν να διευκολύνει τις συζητήσεις με τη Ρωσία σχετικά με τη συμφωνία μεταφοράς φυσικού αερίου.
Ανώτερη πηγή στην αζερική ενεργειακή εταιρεία SOCAR δήλωσε στο Reuters την Παρασκευή ότι η Μόσχα και το Κίεβο δεν έχουν καταφέρει να συμφωνήσουν στις συνομιλίες που μεσολάβησε το Αζερμπαϊτζάν για τη συνέχιση των εξαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας.
Θα τρωμει φασουλαδα να… ρεφαρουμει!