Μόλις τις τελευταίες δεκαετίες αρχίσαμε να κατανοούμε τις βλάβες που προκαλούνται από υλικά που προσδίδουν ειδικές επιφανειακές ιδιότητες.
Μέχρι τώρα, ήμασταν σε θέση μόνο να τις παράγουμε, όχι να τις καταστρέφουμε, οπότε είναι θαύμα αυτό που μπορεί να κάνει ο νεοανακαλυφθείς μικροοργανισμός.
Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μπάφαλο ανακάλυψαν ένα βακτήριο που μπορεί να διασπάσει το 90% μιας από τις πιο ανθεκτικές χημικές ουσίες, την PFOS, σε μόλις 100 ημέρες. Το βακτήριο, Labrys portucalensis F11, ή εν συντομία F11, ήταν σε θέση να διασπάσει τον πολύ ισχυρό χημικό δεσμό μεταξύ ατόμων άνθρακα και φθορίου που κάνει αυτές τις χημικές ουσίες να χρειάζονται πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για να διασπαστούν – εξ ου και το «αιώνιο» στο όνομά τους.
Οι αιώνιες χημικές ουσίες είναι οι υπερφθορο- και πολυφθοροαλκυλικές ουσίες, ή εν συντομία PFASs, οι οποίες περιλαμβάνουν περίπου 15.000 διαφορετικές χημικές ουσίες (συμπεριλαμβανομένης της προαναφερθείσας PFOS, η οποία χρησιμοποιείται για την παραγωγή υφασμάτων που απωθούν τα τρόφιμα). Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή υδατοαπωθητικών και λιποαπωθητικών, αντικολλητικών επιφανειών, αλλά διασπώνται κατά τη διάρκεια μιας χιλιετίας, οπότε τείνουν να συσσωρεύονται σε ζωντανούς οργανισμούς, όπως ο άνθρωπος, όπου πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο είναι καρκινογόνα, βλάπτουν το ανοσοποιητικό σύστημα και μπορούν να προκαλέσουν εμβρυϊκές αναπτυξιακές διαταραχές, ορμονικές διαταραχές, νεφρική ανεπάρκεια, αυτοάνοσα νοσήματα, παχυσαρκία και καρδιαγγειακά νοσήματα.
Η πρώτη μόνιμη χημική ουσία, το PCTFE, ανακαλύφθηκε από τους Fritz Schloffer και Otto Scherer στο γερμανικό χημικό εργοστάσιο IG Farben το 1934. Το PCTFE άνοιξε το δρόμο για ένα άλλο σημαντικό υλικό, το τεφλόν, που ανακαλύφθηκε τυχαία το 1938, το οποίο έκανε μεγάλη καριέρα στα αντικολλητικά μαγειρικά σκεύη, αλλά πριν από αυτό είχε χρησιμεύσει και ως σφραγίδα για τον εξοπλισμό εμπλουτισμού ουρανίου στο πλαίσιο του προγράμματος Μανχάταν.
Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει γνωστός κανένας μικροοργανισμός που να μπορεί να διασπάσει το πιο κοινό πλαστικό.
Τα πλαστικά απόβλητα που επιπλέουν στον ωκεανό παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1960 , και η ανθρωπότητα έχει συνειδητοποιήσει από τότε το περιβαλλοντικό πρόβλημα που προκαλείται από το πλαστικό. Γνωρίζαμε επίσης τους κινδύνους των αιώνιων χημικών ουσιών από τη δεκαετία του 1960, αλλά δεν είναι τόσο ορατά με γυμνό μάτι, και μόλις στην αλλαγή της χιλιετίας τα ολοένα και πιο ανησυχητικά δεδομένα πέρασαν το κατώφλι των ερεθισμάτων, ενώ η αμερικανική ρυθμιστική αρχή είχε μόλις εγκρίνει τη χρήση των PFAS στο εσωτερικό των συσκευασιών ποπ κορν που μπορούν να μαγειρευτούν σε φούρνο μικροκυμάτων.
Η πίεση για τον περιορισμό της χρήσης αυτών των χημικών ουσιών ξεκίνησε στο πλαίσιο της Σύμβασης της Στοκχόλμης, μιας διεθνούς περιβαλλοντικής συνθήκης που τέθηκε σε ισχύ το 2004. Σύμφωνα με τη σουηδική ακτιβιστική οργάνωση ChemSec, το παγκόσμιο κοινωνικό κόστος των προβλημάτων που προκαλούν οι PFAS μπορεί να φτάσει τα 17,5 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Μπορούμε να το δημιουργήσουμε, αλλά δεν μπορούμε να το καταστρέψουμε
Το PFOS, μόλις προσληφθεί, αποβάλλεται από τον ανθρώπινο οργανισμό σε περίπου τέσσερα χρόνια. Έχει ανιχνευθεί σε ψάρια, πόσιμο νερό και αίμα που λαμβάνεται από ανθρώπινες ομφάλιες χορδές. Ανάλυση αίματος εφήβων σε εννέα ευρωπαϊκές χώρες το έδειξε παντού, και συνήθως σε υψηλότερες συγκεντρώσεις στα αγόρια.
Οι άνθρωποι μπορούν να παράγουν μόνο τέτοιες χημικές ουσίες και η απομάκρυνση των PFAS επιτυγχάνεται με τη συλλογή και την αποθήκευσή τους, οπότε η επανάσταση που μπορεί να επιτύχει το F11 είναι πολύ σοβαρή.
«Εάν ένα βακτήριο μπορεί να επιβιώσει σε ένα σκληρό, μολυσμένο περιβάλλον, έχει πιθανότατα αναπτύξει την ικανότητα να επιβιώνει χρησιμοποιώντας τη ρύπανση γύρω του ως τροφή. Ορισμένα βακτήρια έχουν αναπτύξει αυτή την ικανότητα να επιβιώνουν με ρύπους», εξήγησε η Diana Aga, επικεφαλής συγγραφέας της έρευνας που δημοσιεύθηκε στο Science of Total Environment.
Τα βακτήρια βρέθηκαν σε έδαφος από την Πορτογαλία που περιείχε βιομηχανική ρύπανση. Το είδος προοριζόταν να χρησιμοποιηθεί για την απομάκρυνση του φθορίου από τη φαρμακευτική ρύπανση και αρχικά δεν προοριζόταν να δοκιμαστεί σε PFAS. Τα βακτήρια εργάζονται αργά, αλλά τουλάχιστον είναι σχολαστικά.
Το κρίσιμο είναι ότι το F11 όχι μόνο διέσπασε το PFOS σε κομμάτια, αλλά αφαίρεσε επίσης το φθόριο από μικρότερα κομμάτια.
Η Αγά είπε: «Το φθόριο είναι ένα από τα συστατικά που μπορούν να καταστρέψουν την ουσία και να καταστρέψουν την ουσία.
Οι ερευνητές εργάζονται επί του παρόντος για να επιταχύνουν την ικανότητα αποικοδόμησης των αποικιών του F11. Εάν επιτύχουν, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως βιολογική αποκατάσταση σε μολυσμένο έδαφος, υπόγεια ύδατα ή εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων – μια λύση σε ένα από τα πιο πιεστικά προβλήματα της εποχής μας.
