Ένα δυστύχημα είναι μια μεγάλη απώλεια για την Πολεμική Αεροπορία. Το ενδιαφέρον έχει πλέον ο εντοπισμός των αιτιών που οδήγησαν στην τραγωδία ώστε να μην συμβεί ξανά. Αυτή είναι η δουλειά που έχει αναλάβει να φέρει σε πέρας η Επιτροπή Διερεύνησης Δυστυχήματος που έχει συσταθεί από το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας (ΓΕΑ) η οποία θα συλλέξει όλα τα στοιχεία, όχι τις ενδείξεις, όσο ασφαλείς κι αν μοιάζουν σε αυτό το στάδιο και θα καταλήξει στο πόρισμα.
Αυτό το πόρισμα θα αξιοποιηθεί στη συνέχεια με στόχο τη «συστημική ενσωμάτωση», δηλαδή την αξιοποίησή του στις προβλεπόμενες διαδικασίες της εκπαίδευσης των Ιπταμένων της Πολεμικής Αεροπορίας, με στόχο την αποτροπή επανάληψης της τραγωδίας.
Διότι η παρούσα κατάσταση θυμίζει έντονα το δυστύχημα στα μέσα του Οκτώβρη του 2014 όταν η Πολεμική Αεροπορία είχε απολέσει δύο διθέσια μαχητικά F-16. Όλα θα διερευνηθούν και τα αποτελέσματα του πορίσματος του παρόντος δυστυχήματος θα συγ(κριθούν) σε σχέση με την πρότερη εμπειρία.
Ποτέ δεν μπορείς να διασφαλιστείς απόλυτα, διότι στην εφαρμογή υπεισέρχεται ο παράγων άνθρωπος, ενώ οι παράγοντες που μπορούν να κρίνουν την εφαρμογή των προβλεπομένων είναι εκατοντάδες. Διότι ακόμα κι αν οι πρώτες ενδείξεις μπορεί να οδηγούν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στο «ανθρώπινο σφάλμα», ποτέ δεν μπορείς να γνωρίζεις με ακρίβεια τους παράγοντες που οδήγησαν σε αυτό. Κι εκεί οι αιτίες μπορεί να είναι πολλές.
Τα δεδομένα της παρούσας υπόθεσης έχουν αρχίσει να ξεκαθαρίζουν. Η υπηρεσία ετοιμότητας (readiness) στη Σκύρο με την μεταστάθμευση μαχητικών αεροσκαφών από την 114 Πτέρυγα Μάχης (Τανάγρα) είναι εβδομαδιαίες και το έργο που καλούνται να φέρουν σε πέρας πολύ μεγάλο.
Οι καλοί μας «φίλοι και σύμμαχοι» Τούρκοι φροντίζουν με τον γνωστό ψυχοπαθητικό τρόπο δεκαετιών να κρατούν την Πολεμική Αεροπορία σε ρυθμούς δράσης που όμοιους δεν γνωρίζει ούτε η αμερικανική Αεροπορία (USAF). Δε χρειάζεται να αναφερθεί καν ότι πολλές φορές αποτελεί στρατηγική επιλογή η καταπόνηση των ελληνικών αεροπορικών μέσων και των πληρωμάτων τους.
Όλες οι πληροφορίες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το μοιραίο Mirage 2000-5 βρισκόταν σε εξαιρετική κατάσταση. Η υποστήριξη στο έδαφος είχε κάνει καλά τη δουλειά της για μια ακόμη φορά. Πάντα σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία. Το αεροσκάφος ήταν από τα 15 καινούργια μαχητικά αεροσκάφη του τύπου, ούτε καν από τα αναβαθμισμένα.
Η κόπωση των πληρωμάτων, σωματική και πνευματική, μετά από έξι μέρες υπηρεσίας και συνεχών οχλήσεων στο Αιγαίο από την πλευρά της Τουρκίας θα πρέπει να θεωρείται επίσης δεδομένη. Το αν έχει παίξει και αυτή τον δικό της ρόλο μένει να διαπιστωθεί.
Πάσχα πάντως δεν έκαναν στο σπίτι τους, εάν η υπηρεσία είχε ξεκινήσει το Μεγάλο Σάββατο, όταν όλοι εμείς οι υπόλοιποι, άλλος περισσότερο κι άλλος λιγότερο είχαμε θέση σε εφαρμογή τα πασχαλιάτικα σχέδια. Για να έχουμε εμείς την πολυτέλεια να τα υλοποιούμε, υπάρχουν άλλοι εδώ και δεκαετίες που φροντίζουν να το διασφαλίζουν.
Ας πάμε όμως και στο περιστατικό. Επιστρέφοντας το ζεύγος των μαχητικών από την αποστολή στο ανατολικό Αιγαίο, προσεγγίζοντας στην προκεχωρημένη Σμηναρχία Μάχης στη Σκύρο όπου και θα προσγειώνονταν, όλα έδειχναν ιδανικά.
Τελευταία πρόκληση που είχαν να ξεπεράσουν ήταν οι ιδιαίτερες συνθήκες στη συγκεκριμένη περιοχή, όπως φαίνεται στον δορυφορικό χάρτη που δημοσιεύσαμε πριν μερικές ώρες και τις εντυπωσιακές φωτογραφίες που έδειχναν πυκνή νέφωση κάτω και από τα 350 μέτρα από όπου ελήφθησαν αυτές, πολύ λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα, σε ύψωμα της κεντρικής Εύβοιας που ατενίζει το Αιγαίο.
Ο Γιώγρος Μπαλταδώρος ήταν επικεφαλής του σχηματισμού. Έμπειρος, καθώς συμπλήωνε σύντομα τις 1.000 ώρες πτήσης. Για λόγους που δεν μπορούμε να εξετάσουμε και να αναλύσουμε, αποφάσισε να «διατρήσει» τη νέφωση και να προσγειωθεί. Ήταν εξάλλου μια διαδικασία που είχε κάνει τόσες πολλές φορές που θεωρητικά θα μπορούσε να την κάνει «με κλειστά μάτια».
Έθεσε το αεροσκάφος σε κλίση καθόδου 15 μοιρών και με ταχύτητα που έφθανε τους 400 και πλέον κόμβους ξεκίνησε την κάθοδο προς την αεροπορική βάση. Πίσω του ο δεύτερος του σχηματισμού. Αυτός ο Ιπτάμενος φέρεται να τον είδε να «καρφώνει» παρά τις δυσκολίες που παρουσίαζε η ορατότητα. Η νέφωση ήταν πολύ χαμηλά όπως ήδη ειπώθηκε.
Από το σημείο αυτό αρχίζουν τα δύσκολα. Τι συνέβη και το αεροσκάφος είχε τη γνωστή τραγική κατάληξη παρασέρνοντας στον θάνατο τον σμηναγό – πιλότο του; Όσο κι αν μοιάζει «προφανής», η ερμηνεία του «ανθρώπινου σφάλματος» είναι παρακινδυνευμένη, στον βαθμό που ένα σφάλμα έχει πίσω του μια συνολικότερη κατάσταση που οδηγεί στον εκ του αποτελέσματος χαρακτηρισμό ως τέτοιο.
Παρά την τεράστια πίκρα που επικρατεί ανθρώπινα και υπηρεσιακά στην Πολεμική Αεροπορία και όλους τους απασχολεί τις τελευταίες ώρες αυτό το μεγάλο «γιατί Γιώργο;», γνωρίζουν από την εμπειρία τους ότι θα πρέπει να περιμένουν την Επιτροπή Διερεύνησης.
Θεωρητικά θα μπορούσε να έχει χρησιμοποιήσει τον αυτόματο πιλότο και να προσγειωθεί χωρίς πρόβλημα. Θεωρητικά πάντα. Διότι ακόμα και σε αυτό υπάρχουν «παραδοχές» οι οποίες πρέπει να ελεγχθούν, διότι εάν κριθεί πως δεν επαληθεύονται από τα στοιχεία, τότε καταρρέει ακόμα και το πιο εύσχημο και πειστικό στον εξωτερικό παρατηρητή σενάριο.
Θα μπορούσε θεωρητικά να επιλέξει να κάνει μια «κυκλωτική κίνηση» παράκαμψης της πυκνής νέφωσης και να κατέβει από κάποιο θεωρητικά ασφαλέστερο από απόψεως ορατότητας σημείο. Θεωρητικά όμως. Διότι για να το πεις με βεβαιότητα πρέπει να διαπιστωθεί πρώτα με κάποιον βαθμό βεβαιότητας, τι ήταν αυτό που απέτρεψε την επιλογή αυτής της πορείας.
Το να μιλήσουμε για «ανθρώπινο σφάλμα» και για δυστύχημα που οφείλεται στην υπερβολική εμπιστοσύνη στις ικανότητες του πιλότου, είναι τόσο πρόωρο. Αυτό στο παρελθόν είχε αποτελέσει κεντρικό συμπέρασμα της ειδικής Διεύθυνσης που έχει η Πολεμική Αεροπορία η οποία πασχίζει διαχρονικά για να έχουμε «μηδενικό δείκτη» ατυχημάτων σε ετήσια βάση.
Τα στοιχεία που τηρεί, οι μελέτες και οι συστάσεις, ενσωματώνουν τη «σοφία επί του πεδίου», τη μελέτη της τεράστιας εμπειρίας που έχει σωρεύσει επί δεκαετίες μια σύγχρονη και ικανότατη αεροπορική δύναμη όπως η ελληνική.
Η εμπειρία αποδεικνύει βέβαια ότι όσα και να καταγράψεις, όσο εμφατικά και να τα τονίσεις στη διαδικασία εκπαίδευσης, δεν μπορείς να διασφαλίσεις τη μη επανάληψη των ιδίων σφαλμάτων και αυτό οφείλεται στην ανθρώπινη φύση.
Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τον νούμερο 2 του σχηματισμού τυχερό; Ικανό; Τον έσωσε το ένστικτο ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με τον επικεφαλής; Αν υπολογίσει κανείς τα δεδομένα, τη γωνία και τον ρυθμό καθόδου, θα διαπιστώσει ότι η τραγωδία, εάν κάτι δεν πήγαινε καλά, απείχε τρομακτικά – κυριολεκτικά – μικρό χρονικό διάστημα.
Αν επιβεβαιωθεί ότι «τράβηκε» στα 70 μέτρα και απέφυγε για δέκατα του δευτερολέπτου το μοιραίο, κάτι τέτοιο ισχύει. Πώς είναι δυνατό να μην λειτούργησε και στους δυο το ηλεκτρονικό σύστημα που ειδοποιεί για την προσέγγιση στο έδαφος;
Προφανώς κάτι κινητοποίησε την τελευταία στιγμή τον νούμερο 2 και απέφυγε τη συντριβή. Όταν συζητάμε όμως για δέκατα του δευτερολέπτου (ταχύτητα προσέγγισης με 70 μέτρα ύψος) σώθηκε από θαύμα…
Ας μείνουμε προς το παρόν στο ότι είναι ζωντανός στην οικογένεια της Πολεμικής Αεροπορίας. Θα κουβαλάει μαζί για όλη του τη ζωή, επαγγελματική και βιολογική, μια τραυματική εμπειρία που αφορά έναν συνάδελφο με τον οποίο «είχαν φάει ψωμί και αλάτι», μια εμπειρία βέβαια η οποία όμως μπορεί και να αξίζει όσο ολόκληρη η εκπαίδευση που έχει λάβει και οι ώρες πτήσης που έχει «βάλει», μαζί.
Αν μη τι άλλο είδε στην πράξη, μπροστά στα μάτια του πόσα μπορούν να «στραβώσουν» σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, όλα να τελειώσουν σε ένα δευτερόλεπτο. Αυτό σε κάνει σοφότερο, αν και θα προτιμούσες ασφαλώς να μην το έχεις ζήσει.
Μιλώντας για ανθρώπινη φύση δεν εννοούμε βέβαια την «αντίσταση» στους κανόνες ασφάλειας πτήσεων λόγω μεγάλης εμπειρίας που παραδοσιακά έχουν αποδειχθεί μεγάλη παγίδα και έχουν οδηγήσει σε απώλειες ικανότατων Ιπταμένων, η λίστα των οποίων δεν είναι και τόσο μεγάλη αν συνυπολογιστεί η ένταση και ο συνολικός φόρτος εργασίας της δύναμης.
Εννοούμε ακόμα και τους αστάθμητους παράγοντες που μπορούν να κάνουν τη «μηχανή άνθρωπο» να μη λειτουργήσει με τον τρόπο που έχει εκπαιδευθεί και ενστερνιστεί απόλυτα στη ζωή του στις τάξεις των εξαιρετικών επαγγελματιών της Πολεμικής Αεροπορίας. Όλα αυτά θα διερευνηθούν και θα υπάρξει πόρισμα.
Η ενσωμάτωση των διδαγμάτων, όπως προαναφέρθηκε, στόχο θα έχει τη μη επανάληψη. Όλοι όμως ξέρουν ότι αυτό δεν θα γίνει και στο πέρασμα των ετών όλο και κάτι θα συμβαίνει. Είναι βέβαιο όμως αν και δεν μπορεί να αποδειχθεί, η ενσωμάτωση στις διαδικασίες και την εκπαίδευση όσων έχουν εντοπιστεί, έχουν συμβάλει στη διάσωση ζωών Ιπταμένων.
«The show must go on» λοιπό… από πάσης απόψεως. Κι ας προσπαθήσουμε ατομικά και συλλογικά, σε όλη την κλίμακα, από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία μέχρι τον τελευταίο «τροχό της άμαξας», καθώς χωρίς αυτόν «το κάρο δεν περπατάει», να γίνουμε πιο υπεύθυνοι, λιγότερο ιδιοτελείς και πάντα να έχουμε το βλέμμα στραμμένο στο καθήκον.
defence-point.gr
