Η πρακτική των ανθρωποθυσιών – και πολύ συχνά παιδιών- στον πολιτισμό των Μάγια είναι γνωστή στους ερευνητές. Ωστόσο, μια τυχαία ανακάλυψη πριν από λίγες δεκαετίες μας δίνει σήμερα περισσότερα στοιχεία σχετικά με τις τελετουργικές ανθρωποθυσίες των Μάγια πριν φτάσουν οι Ευρωπαίοι στον Νέο Κόσμο.
Το 1967 κατά τη διάρκεια εργασιών για κατασκευή ενός αεροδρομίου, ανακαλύφθηκε μια μυστηριώδης υπόγεια δεξαμενή στο Τσιτσέν Ίτζα, μια από τις σημαντικότερες πόλεις των Μάγια στη χερσόνησο Γιουκατάν του Μεξικού. Μέσα σε αυτήν βρίσκονταν οι σκελετοί περισσότερων από 100 παιδιών.
Αρκετές δεκαετίες μετά, οι επιστήμονες μπόρεσαν να ανακτήσουν το γενετικό υλικό από 64 από αυτούς τους σκελετούς και να το μελετήσουν.
Η ανάλυση που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature αποκαλύπτει ότι τα θύματα θανατώθηκαν κατά τη διάρκεια τελετουργικών θυσιών. Η χρονολόγηση άνθρακα έδειξε ότι τα παιδιά ενταφιάστηκαν στον ομαδικό τάφο κατά την περίοδο της απόλυτης πολιτικής και πολιτιστικής ακμής που σημειώθηκε στο Τσίτσεν Ίτζα, περίπου από το 800 μ.Χ. έως το 1000 μ.Χ., αν και μερικά θάφτηκαν στους αιώνες πριν και μετά από αυτό, καλύπτοντας ένα διάστημα 500 ετών που έληξε περίπου το 1100.
Τα δίδυμα των Μάγια
Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι όλα τα παιδιά ήταν αγόρια ηλικίας κατά κύριο λόγο 3-6 ετών. Μάλιστα, ορισμένα από αυτά ήταν αδέλφια, ενώ ανάμεσά τους ταυτοποιήθηκαν και δύο ζευγάρια διδύμων. Τα δίδυμα παιδιά έχουν ιδιαίτερη θέση στην θρησκεία και την τέχνη των Μάγια. Θυσίες διδύμων περιγράφονται σε ιερά κείμενα, όπως το βιβλίο Πόπολ Βου. Σύμφωνα με τη μυθολογία του μεσοαμερικανικού πολιτισμού, τα δίδυμα αδέλφια Χουναχπού και Σμπαλάνκε περνούσαν κύκλους θυσίας και ανάστασης καθώς αντιμετώπιζαν τους υποχθόνιους θεούς, για να τους εκδικηθούν για τη δολοφονία του πατέρα τους και του αδερφού του (οι οποίοι ήταν επίσης δίδυμοι). Υπόγειες κατασκευές όπως η εν λόγω δεξαμενή θεωρούνταν πύλες στον κάτω κόσμο, ο οποίος έπαιζε κεντρικό ρόλο στην κοσμογονία των Μάγια.
«Η τελετουργική ανθρωποθυσία ήταν κοινή πρακτική των αρχαίων μεσοαμερικανικών πληθυσμών. Παρόλα αυτά, οι βιολογικές σχέσεις ανάμεσα στα θύματα της θυσίας δεν είχαν περιγραφεί ως τώρα» δήλωσε στο Reuters ο ανθρωπογενετιστής Ροντρίγκο Μπαρκέρα του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας «Μαξ Πλανκ» στη Γερμανία, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.
«Θεωρούμε ότι οι κάτοικοι του Τσιτσέν Ίτζα προσπαθούσαν να αναπαραστήσουν συμβολικά τους μύθους των Μάγια και την θυσία των δίδυμων ηρώων. Για τους Μάγια, και γενικά τους μεσοαμερικανικούς πολιτισμούς, ο θάνατος είναι η υπέρτατη προσφορά, και ως εκ τούτου οι θυσίες είχαν μεγάλη σημασία για το σύστημα των ιδεών τους», τονίζει.
Το Τσιτζέν Ίτζα είναι διάσημο για την αρχιτεκτονική του, μεταξύ άλλων την εντυπωσιακή πυραμίδα του Κουκουλκάν, γνωστή σήμερα ως «Ελ Καστίγιο». Φαίνεται ότι άνθισε από το 250 μ.Χ. ως το 1697 μ.Χ. όταν και οι Ισπανοί κατέκτησαν την περιοχή. Ήταν μια από τις μεγαλύτερες και πιο σημαντικές πόλεις των Μάγια και αποτελούσε πολιτικό τους κέντρο.
Σε μικρή απόσταση από το κέντρο της πόλης βρίσκεται μια φυσική κοιλότητα στο έδαφος, σαν δεξαμενή γνωστή ως τσενότε, μέσα στην οποία βρέθηκαν τα οστά περισσότερων από 200 ανθρώπων, ανδρών και γυναικών. Σχετικά κοντά της βρίσκεται και η υπόγεια στέρνα, ή τσούλτουν, όπου βρέθηκαν οι σκελετοί των αγοριών.
«Η αρχική χρησιμότητα των τσούλτουν ήταν να αποθηκεύουν βρόχινο νερό. Το συγκεκριμένο τσούλτουν άλλαξε χρήση και μετατράπηκε σε ταφικό θάλαμο, δίπλα σε μια μικρή φυσική σπηλιά. Και το τσούλτουν και η σπηλιά ήταν γεμάτες λείψανα» ανέφερε ο Μπερκέρα.
Όπως εξήγησε η συνάδελφός του Κάθριν Νάγκελε, επίσης του Ινστιτούτου «Μαξ Πλανκ», «από τις γενετικές ομοιότητες δύο ατόμων μπορούμε να υπολογίσουμε τον βαθμό συγγένειας».
«Σε αυτή την περίπτωση, βρήκαμε δύο ζευγάρια με τόσο μεγάλη ομοιότητα ώστε δεν μπορεί παρά να ήταν ομοζυγωτικοί δίδυμοι. Βρήκαμε ακόμα τουλάχιστον τρία ζευγάρια παιδιών που ήταν σίγουρα αδέλφια. Μπορεί να ήταν δίδυμοι αλλά ετεροζυγωτικοί, οι οποίοι προήλθαν από διαφορετικά ωάρια».
«Αυτή είναι η πρώτη φορά που ταυτοποιούνται με βεβαιότητα μονοζυγωτικά δίδυμα στο αρχαιολογικό αρχείο», επισήμανε η ερευνήτρια.
Έτσι, η έρευνα έρχεται σε αντίθεση με την επικρατούσα αντίληψη που υπήρχε τον 20ο αιώνα ότι οι αρχαίοι Μάγια προτιμούσαν τις θυσίες γυναικών.
Αιτία Θανάτου: Άγνωστη
Αυτό όμως που παραμένει μυστήριο είναι ο τρόπος με τον οποίο πέθαναν τα αγόρια.
«Δεν υπάρχουν σημάδια κοπής ή ενδείξεις τραύματος και αυτό μας λέει απλώς με ποιον τρόπο δεν πέθαναν. Αλλά δεν έχουμε βρει ακόμη την αιτία θανάτου τους», είπε ο Μπαρκέρα.
«Κατά τη διάρκεια της ισπανικής αποικιοκρατίας, χιλιάδες βιβλία και κείμενα των Μάγια κάηκαν συστηματικά και έγιναν συντονισμένες προσπάθειες για να εξαλειφθούν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις και οι δραστηριότητες των Μάγια και να αντικατασταθούν με τον Χριστιανισμό», δήλωσε η βιομοριακή αρχαιολόγος του Χάρβαρντ και συν-συγγραφέας της μελέτης Κριστίνα Γουόρινερ.
«Ως αποτέλεσμα, υπάρχουν πολλά κενά στις γνώσεις μας σχετικά με τις συγκεκριμένες τελετουργικές πρακτικές που πραγματοποιούσαν οι αρχαίοι Μάγια – και ειδικά το νόημά τους», πρόσθεσε. «Μεταξύ αυτών, η ανθρωποθυσία παραμένει μια από τις πιο παρεξηγημένες τελετουργικές πρακτικές».
Κάποιες από τις υπάρχουσες θεωρίες προτείνουν ότι οι θυσίες συνδέονταν με τους γεωργικούς κύκλους της καλλιέργειας του καλαμποκιού, η οποία ήταν ιδιαίτερα σημαντική για τους Μάγια. Αντίστοιχα, μπορεί να αποτελούσαν προσφορές στη θεότητα της βροχής Chaac.
Ωστόσο, παρά τα χρόνια μελέτης, πολλά ερωτήματα σχετικά με τη χρήση του Τσιτζέν Ίτζα και το εάν ο λαός των Μάγια είχε αφήσει μια γενετική κληρονομιά παρέμειναν αναπάντητα.
Η επιβίωση του DNA
Οι ερευνητές συνέκριναν επίσης τα γονιδιώματα των αγοριών που θυσιάστηκαν με αυτά των σημερινών κοινοτήτων που είναι απόγονοι των Μάγια, συμπεριλαμβανομένων ανθρώπων από το χωριό Τιξακαλτουγιουμπ (Tixcacaltuyub), το οποίο βρίσκεται κοντά στα ερείπια της Τσιτζέν Ίτζα. Oι γενετικές αναλύσεις αποκάλυψαν ότι τα αγόρια είχαν παρόμοιο γενετικό προφίλ με τους σημερινούς κατοίκους της περιοχής κάτι που επιβεβαιώνει ότι οι απόγονοι των Μάγια επιβιώνουν ως τώρα.
Ωστόσο, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι υπήρχαν γενετικά χαρακτηριστικά στους σύγχρονους κατοίκους που αναπτύχθηκαν τους τελευταίους αιώνες, ως τρόπος προσαρμογής του ανοσοποιητικού συστήματος στις ασθένειες που έφεραν οι Ισπανοί έποικοι, όπως η σαλμονέλα και ο τυφοειδής πυρετός.
