ΕΚΡΕΜ IΜΑΜΟΓΛΟΥ: ΓΙΑΤΙ ΤΟΝ «ΤΡΕΜΕΙ» Ο ΕΡΝΤΟΓΑΝ – ΟΙ ΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΗΤΤΕΣ ΤΟΥ ΣΟΥΛΤΑΝΟΥ ΟΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΗΘΗΚΑΝ – ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΑΛΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΕΡΝΤΟΓΑΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Eκρέμ Ιμάμογλου περίμενε να γίνει υποψήφιος της αντιπολίτευσης για την προεδρία της Τουρκίας στις 23 Μαρτίου του 2025. Αντίθετα, έχασε την ελευθερία και το πτυχίο του. Στις 18 Μαρτίου, ο πολιτικός -που θεωρείται ο πιο ισχυρός αντίπαλος του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν- είδε το πτυχίο του να ανακαλείται από το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. Μια μέρα αργότερα, ο Iμάμογλου συνελήφθη μαζί με μέλη του προσωπικού.

Η χρονική στιγμή αυτών των δύο μέτρων υποδηλώνει ότι ο Ερντογάν ανησυχεί πραγματικά αυτή τη φορά ότι ο Iμάμογλου αποτελεί σοβαρή απειλή για την 22χρονη διακυβέρνησή του. Τα περισσότερα από 100 άτομα που συνελήφθησαν στην Κωνσταντινούπολη προέρχονταν από το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης της Τουρκίας, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (RPP) το οποίο ιδρύθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.

Οι κατηγορίες εναντίον τους περιλαμβάνουν διαφθορά, σύσταση εγκληματικής οργάνωσης και βοήθεια στο PKK, μια κουρδική ομάδα που έχει χαρακτηριστεί από την Τουρκία ως τρομοκρατική ομάδα, μέσω της συνεργασίας με το φιλοκουρδικό πολιτικό κόμμα. Αυτό που κάνει αυτή την κατηγορία πιο περίπλοκη είναι ότι έρχεται σε μια στιγμή που η κυβέρνηση προωθεί τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν, τον ηγέτη του PKK, ως ειρηνοποιό που θα διαλύσει την οργάνωση.

O Οτσαλάν, ο οποίος τα τελευταία 26 χρόνια βρίσκεται σε τουρκική φυλακή, θεωρείται από τους πολιτικούς παρατηρητές ότι επιστρατεύευαι από τον Ερντογάν να ζητήσει την υποστήριξη των Κούρδων για μια συνταγματική τροποποίηση που θα αφαιρούσε το όριο της προεδρικής θητείας που τον εμποδίζει να είναι υποψήφιος ξανά.

Ισόβια πρόεδρος;
Το τουρκικό Σύνταγμα περιορίζει τους προέδρους σε δύο πενταετείς θητείες. Ο Ερντογάν έχει ήδη εκλεγεί τρεις φορές, αλλά δικαιολόγησε την τρίτη του υποψηφιότητα υποστηρίζοντας ότι η πρώτη του θητεία πραγματοποιήθηκε πριν από τις συνταγματικές τροποποιήσεις του 2017 που καθιέρωσαν το σημερινό σύστημα. Εάν αρθεί το όριο της θητείας, θα μπορούσε να εκλεγεί για τέταρτη φορά – και ενδεχομένως μετά.

Το κύριο εμπόδιο στα σχέδια του Ερντογάν είναι ο Iμάμογλου, ο οποίος φαίνεται να είναι πολύ πιο δημοφιλής από τον επί μακρόν πρόεδρο. Η ανάκληση του πτυχίου 31 ετών του Ιμάμογλου θεωρήθηκε ευρέως ως προσπάθεια αποκλεισμού του από τις προεδρικές εκλογές και δικαιολογία για την ακύρωση των προκριματικών του RPP στις 23 Μαρτίου. Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Τουρκίας, ένας υποψήφιος πρόεδρος πρέπει να είναι πτυχιούχος πανεπιστημίου.

Η τριπλή νίκη που θέλει να πετύχει ο Ερντογάν
Οι κατηγορίες φαίνεται να έχουν ασκηθεί κατά του Ιμάμογλου με έναν ακόμη πιο φιλόδοξο στόχο: να του απαγορεύσουν να κατέχει οποιοδήποτε δημόσιο αξίωμα, συμπεριλαμβανομένης της δημαρχίας. Αυτό θα έδινε μια τριπλή νίκη για τον Ερντογάν – θα μπορούσε να διεκδικήσει εκ νέου τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης διορίζοντας έναν επιλεγμένο δημόσιο υπάλληλο, να προωθήσει συνταγματικές αλλαγές εκφοβίζοντας τους βουλευτές και να εξαλείψει τον ισχυρότερο αντίπαλό του από οποιαδήποτε μελλοντική προεδρική κούρσα.

«Η απόπειρα αρπαγής της εξουσίας και οι παρατάσεις θητείας θα μπορούσαν να μετατοπίσουν το πολιτικό σύστημα της Τουρκίας από μια ελαττωματική δημοκρατία σε μια εκλεγμένη δικτατορία» παρόμοια με τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, λέει η Λόρα Χουντ, πολιτική συντάκτρια στο Conversation. Αυτός είναι ο λόγος που ο αρχηγός του RPP Oζγκούρ Οζέλ, περιέγραψε τα μέτρα κατά του Iμάμογλου ως «πραξικόπημα ενάντια στο δικαίωμα του λαού να εκλέγει τον αρχηγό του».

Τέλος στις ελεύθερες εκλογές
Ο Ερντογάν είναι ειδήμων στα «εκλογικά παιχνίδια» όσον αφορά στην προώθηση λαϊκιστικών πολιτικών και τη χειραγώγηση των μέσων ενημέρωσης και των εκλογικών πρακτικών ενάντια στα κόμματα της αντιπολίτευσης.

Η αντιμετώπιση αδύναμων αντιπάλων, είτε τυχαία είτε μέσω χειρισμών, ήταν το κλειδί για την εκλογική επιτυχία του Ερντογάν τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Υπό την ηγεσία του πρώην ηγέτη του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, το αντιπολιτευόμενο RPP έχει υποστεί διαδοχικές ήττες στις προεδρικές, κοινοβουλευτικές και δημοτικές εκλογές έναντι του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν.

Ο Ερντογάν αντιμετώπισε για πρώτη φορά μια σοβαρή πρόκληση σε αυτήν την εκλογική φόρμουλα στις προεδρικές εκλογές του 2023, όταν οι δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι ο Iμάμογλου, σε αντίθεση με τον Kιλιτσντάρογλου, ήταν πιο δημοφιλής από τον Ερντογάν.

Σε μια προφανή προσπάθεια του Ερντογάν να εξουδετερώσει την απειλή πέντε μήνες πριν από τις εκλογές, ένα δικαστήριο καταδίκασε τον Iμάμογλου σε φυλάκιση 2,5 ετών για προσβολή δημοσίων αξιωματούχων, αφού αποκάλεσε το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο της Τουρκίας «ανόητους». Η απόφαση είναι τώρα υπό έφεση. εάν επικυρωθεί, θα του απαγόρευε επίσης να κατέχει δημόσιο αξίωμα.

Αντί να υποστηρίξει τον Iμάμογλου, ο Κιλιτσντάρογλου επέμεινε να είναι υποψήφιος εναντίον του ίδιου του Ερντογάν το 2023. Αυτή ήταν μια απόκλιση από τις δύο προηγούμενες προεδρικές εκλογές, στις οποίες ο ηγέτης του RPP είχε υποστηρίξει άλλους υποψηφίους. Όπως και να έχει, ο Κιλιτσντάρογλου έχασε.

Μετά την ήττα, ο Κιλιτσντάρογλου απομακρύνθηκε από την ηγεσία του RPP και ο νέος επικεφαλής του κόμματος υποστηρίζει τον Ιμάμογλου για να είναι υποψήφιος για την προεδρία. Τώρα, ο Iμάμογλου είναι πιο δημοφιλής από τον Ερντογάν, γεγονός που τον καθιστά τον πιο ισχυρό υποψήφιο της αντιπολίτευσης εδώ και δύο δεκαετίες.

Η φθίνουσα δημοτικότητα του Ερντογάν
Κατά τη διάρκεια της μακράς διακυβέρνησής του, ο Ερντογάν ακολούθησε μια στρατηγική δύο μερών για να διατηρήσει την εξουσία του: να κερδίζει εκλογές για να διεκδικεί τη νομιμότητα, ενώ ταυτόχρονα εδραιώνει τον έλεγχο με αυταρχικά μέσα, όπως η φυλάκιση δημοσιογράφων και η σήμανση των στελεχών της αντιπολίτευσης ως «τρομοκράτες».

Ωστόσο, οι δημοτικές εκλογές της Τουρκίας το 2024 σηματοδότησαν μια στροφή στην εσωτερική πολιτική. Για πρώτη φορά από το 2002, το Κόμμα του Ερντογάν έπεσε στη δεύτερη θέση, ενώ το αντιπολιτευόμενο RPP αναδείχθηκε κορυφαίο κόμμα, εξασφαλίζοντας σημαντικές νίκες τόσο στην Κωνσταντινούπολη – όπου επανεξελέγη ο Iμάμογλου – όσο και στην Άγκυρα, την πρωτεύουσα της Τουρκίας, όπου ο Mανσούρ Γιαβάς του RPP κέρδισε άλλη μια θητεία.

Ένας σημαντικός παράγοντας στη μείωση της δημοτικότητας του κόμματος του Ερντογάν –και του ηγέτη προσωπικά– είναι η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση της χώρας. Από το 2022, ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού της Τουρκίας κυμάνθηκε γύρω στο 50%, διαβρώνοντας την αγοραστική δύναμη και προκαλώντας μεγάλη διαρροή εγκεφάλων, καθώς οι μορφωμένοι Τούρκοι πολίτες αναζητούν καλύτερες ευκαιρίες αλλού.

Η κρίση αποδίδεται ευρέως στις οικονομικές πολιτικές του Ερντογάν, ιδιαίτερα στην επιμονή του στη μείωση των επιτοκίων για την καταπολέμηση του πληθωρισμού – σε αντίθεση με τη συμβατική οικονομική πρακτική. Παρά την πρόσφατη αλλαγή πλεύσης , το νόμισμα της Τουρκίας συνεχίζει να υποτιμάται. Πριν από πέντε χρόνια, ένα δολάριο ΗΠΑ άξιζε 5 τουρκικές λίρες. σήμερα, έχει εκτιναχθεί στις 40 λίρες.

Γιατί στοχοποιείται ο Ιμάμογλου;
Η φυλάκιση δεν είναι μια πρωτόγνωρη τακτική στην Τουρκία για να φιμώνονται τα στελέχη της αντιπολίτευσης. Ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ο πρώην ηγέτης του φιλοκουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος, βρίσκεται πίσω από τα κάγκελα για περισσότερα από οκτώ χρόνια με κατηγορίες για τρομοκρατία. και ο Ουμίτ Οζντάγκ, ηγέτης του ακροδεξιού Κόμματος της Νίκης, βρίσκεται στη φυλακή εδώ και δύο μήνες για προσβολή του Ερντογάν και υποκίνηση μίσους.

Και οι δύο άνδρες ήταν επικριτικοί απέναντι στον Ερντογάν και μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα, αλλά κανένας από τους δύο δεν αποτελούσε πραγματική απειλή για την εξουσία του Ερντογάν. Αυτό που ξεχωρίζει τον Ιμάμογλου είναι ότι έχει ευρεία απήχηση σε διάφορα μπλοκ ψηφοφόρων. Μπορεί να προσελκύσει την ψήφο των Κούρδων, ενώ διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με εθνικιστές πολιτικούς με το χάρισμά του και τη δημόσια ομιλία του.

Το πιο σημαντικό, μπορεί να απευθύνεται τόσο σε κοσμικούς όσο και σε ισλαμιστές ψηφοφόρους. Προσελκύει υποστήριξη από ένα στέλεχος της τουρκικής κοινωνίας που εμμένει στο κοσμικό όραμα που διατύπωσε ο Ατατούρκ. Ταυτόχρονα, όμως, είναι σε θέση να κάνει άνοιγμα σε θρησκευόμενους ψηφοφόρους, όπως λόγου χάρη με δημόσια απαγγελία στίχων του Κορανίου.

Αυτή η ικανότητα να ενώνει διάφορες εκλογικές περιφέρειες βοήθησε τον Iμάμογλου να νικήσει το κόμμα του Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη δύο φορές το 2019 – μετά την πρώτη ήττα, ο Ερντογάν αρνήθηκε να αποδεχθεί το αποτέλεσμα και το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο ακύρωσε τις εκλογές.

Η επανεκλογή του Ιμάμογλου στη δημαρχία το 2024 εδραίωσε τη φήμη του ως τον κορυφαίο πολιτικό που θα μπορούσε να νικήσει τον Ερντογάν στις κάλπες. Η τελευταία σύλληψη του δημοφιλούς πολιτικού έχει πυροδοτήσει διαμαρτυρίες σε πολλές πόλεις, ένα σπάνιο φαινόμενο στην Τουρκία την τελευταία δεκαετία. Συνέπεσε επίσης με πτώση 7% στο τουρκικό χρηματιστήριο, καθώς οι επενδυτές φαινομενικά το είδαν ως σήμα πολιτικής αστάθειας.

Όμως, όπως έδειξαν τα γεγονότα των τελευταίων ημερών, η λαϊκή υποστήριξη από μόνη της μπορεί να μην είναι αρκετή για να φτάσει στην προεδρία ο Iμάμογλου, πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει δικαστικές και άλλες προσπάθειες που επιχειρούν να τον κρατήσουν εκτός ψηφοδελτίων.