Μια συντονισμένη έρευνα τριών γερμανικών μέσων αποκαλύπτει ένα σοκαριστικό δίκτυο πώλησης ανθρωπίνων οργάνων, το οποίο εκμεταλλεύεται τις ανάγκες και την απόγνωση των άλλων
Άνθρωποι απελπισμένοι για χρήματα που θα τους εξασφαλίσουν μια καλύτερη ζωή και άνθρωποι απελπισμένοι για όργανα που θα τους εξασφαλίσουν την επιβίωση. Ένα διεθνές δίκτυο εμπορίας οργάνων εκμεταλλεύεται για χρόνια την απόγνωση και τις ελπίδες των ανθρώπων στήνοντας πάνω σε αυτά μια προσοδοφόρα επιχείρηση.
Τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης Der Spiegel, ZDF και DW προχώρησαν από κοινού σε μια εις βάθος έρευνα μηνών για τα κυκλώματα που εκμεταλλεύονται την ανθρώπινη ανάγκη και μετατρέπουν σε εμπορεύματα τα ανθρώπινα όργανα. Οι νέοι είναι απελπισμένοι για χρήματα και οι ηλικιωμένοι είναι απελπισμένοι για ένα όργανο που σώζει ζωές. Οι δημοσιογράφοι εντόπισαν τα μονοπάτια των πωλητών οργάνων και των αγοραστών, ανέλυσαν έγγραφα, μίλησαν με πληροφοριοδότες και επαγγελματίες υγείας και αποκάλυψαν πώς ένα διεθνές δίκτυο – που ξεκινά από ένα νοσοκομείο στην Κένυα- προσέλκυε σκιώδεις διακινητές από τη Γερμανία.
Ο 22χρονος Άμον Κιπρούτο Μέλι σκέφτηκε ότι πουλώντας το νεφρό του, θα ξεκινούσε μια νέα, καλύτερη ζωή. Η ζωή σε ένα χωριό στη δυτική Κένυα ήταν δύσκολη για εκείνον μετά την πανδημία του COVID. Για αρκετό καιρό πάλευε, για να βρει ένα σταθερό εισόδημα, μετακομίζοντας από τη μια δουλειά στην άλλη: σε έναν έμπορο αυτοκινήτων, ένα εργοτάξιο και αλλού. Μια μέρα, ένας φίλος τού είπε για έναν γρήγορο και εύκολο τρόπο να κερδίσει 6.000 δολάρια: «Μου είπε ότι θα ήταν καλή συμφωνία να πουλήσω το νεφρό μου», είπε ο Άμον. Ακουγόταν σαν ευκαιρία, αλλά η απόφαση αυτή που πήρε τελικά τον οδήγησε σε ένα σκοτεινό δίκτυο εκμετάλλευσης, απόγνωσης και τύψεων.
Ένα συνδικάτο εκμετάλλευσης των νέων και των φτωχών
Ο Άμον ήρθε σε επαφή με έναν μεσάζοντα που οργάνωσε τη μεταφορά του στο νοσοκομείο Mediheal στην πόλη Ελντορέτ, στη δυτική Κένυα. Εκεί έγινε δεκτός από Ινδούς γιατρούς που του έδωσαν έγγραφα στα αγγλικά, μια γλώσσα που δεν καταλάβαινε.
Δεν ενημερώθηκε για κινδύνους για την υγεία του. «Δεν μου εξήγησαν τίποτα. Αυτός που με είχε πάρει έδειξε τους ανθρώπους γύρω μας και είπε: Κοιτάξτε, όλοι έκαναν δωρεές, και μάλιστα θα επιστρέψουν στη δουλειά». Μετά την επέμβαση, πληρώθηκε μόνο 4.000 δολάρια αντί των 6.000 δολαρίων που του είχαν υποσχεθεί. Με αυτά, αγόρασε ένα τηλέφωνο και ένα αυτοκίνητο που χάλασε γρήγορα. Αμέσως μετά, η υγεία του επιδεινώθηκε. Ένιωθε ζαλάδα και αδυναμία και τελικά λιποθύμησε στο σπίτι. Η μητέρα του σοκαρίστηκε όταν έμαθε ότι ο γιος της πούλησε το νεφρό του. «Βγάζουν λεφτά εκμεταλλευόμενοι νέα παιδιά, όπως ο Άμον», λέει η ίδια.
Η ιστορία του Άμον φαίνεται να είναι μία από τις πολλές. Ο Βίλις Οκούμου, ερευνητής ζητημάτων οργανωμένου εγκλήματος από το Ναϊρόμπι στο Ινστιτούτο Μελετών Ασφαλείας στην Αφρική, μίλησε με αρκετούς νεαρούς άνδρες που του είπαν ότι είχαν πουλήσει τα νεφρά τους στην πόλη Ογιουγκίς, 180 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Ελντορέτ. «Στην πραγματικότητα, πρόκειται για οργανωμένο έγκλημα», είπε. Εκτιμά ότι έως και εκατό νεαροί άνδρες μόνο στο Ογιουγκίς μπορεί να έχουν πουλήσει τα νεφρά τους, πολλοί από τους οποίους υποφέρουν από προβλήματα υγείας, καθώς και από κατάθλιψη και ψυχολογικά τραύματα. «Δεν νομίζω ότι θα φτάσουν τα 60», πρόσθεσε. Η DW μίλησε με τέσσερις νεαρούς άνδρες στο Ογιουγκίς που λένε ότι πούλησαν τα νεφρά τους για μόλις 2.000 δολάρια. Διηγήθηκαν πώς, μετά την εγχείρησή τους στο νοσοκομείο Mediheal οι μεσάζοντες με τους οποίους είχαν έρθει σε επαφή τούς ζήτησαν να «στρατολογήσουν» νέους δωρητές και θα λάμβαναν οι ίδιοι 400 δολάρια για τον καθένα.
Ο δωρητής που γίνεται στρατολόγος
«Υπάρχει μια νομική γκρίζα ζώνη που εκμεταλλεύεται αυτό το συνδικάτο», εξήγησε ο Οκούμου. «Δεν υπάρχει νόμος που να εμποδίζει κάποιον να δωρίσει το νεφρό του για χρήματα και δεν μπορεί κανείς να διωχθεί γι’ αυτό», είπε, αναφερόμενος σε πληροφορίες που έλαβε από τη διεθνή μονάδα οργανωμένου εγκλήματος στην αστυνομία της Κένυας. Αυτό που επιτρέπεται, σύμφωνα με τη νομοθεσία της Κένυας, είναι οι δωρεές οργάνων σε συγγενείς ή για αλτρουιστικούς λόγους.
Μιλώντας στη DW υπό τον όρο της ανωνυμίας, ένας πρώην επί χρόνια υπάλληλος του νοσοκομείου Mediheal αποκάλυψε ότι η αγοραπωλησία οργάνων ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια. Αρχικά, οι αποδέκτες προέρχονταν από τη Σομαλία και οι δωρητές από την Κένυα. Στη συνέχεια, όμως, το 2022 οι αποδέκτες άρχισαν να προέρχονται από το Ισραήλ και από το 2024 από τη Γερμανία. Οι δωρητές για αυτούς τους πλούσιους πελάτες μεταφέρονται από χώρες όπως το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν ή το Πακιστάν.
Ο υπάλληλος αποκάλυψε ότι ζητήθηκε από τους δωρητές να υπογράψουν έγγραφα που να δηλώνουν ότι είναι συγγενείς με παραλήπτες που δεν γνώρισαν ποτέ και ότι συναίνεσαν για αφαίρεση νεφρού χωρίς να ενημερωθούν για πιθανούς κινδύνους για την υγεία, ενώ κάποιοι από αυτούς δεν ήταν καν αρκετά μεγάλοι. «Εξαιτίας του γλωσσικού φραγμού, απλώς υπογράφουν», είπε ο πρώην υπάλληλος.
Μετάβαση σε μια πιο προσοδοφόρα αγορά
Από τότε που οι λήπτες δεν ήταν πλέον Σομαλοί, αλλά οι πιο πλούσιοι Ισραηλινοί και Γερμανοί, η… επιχείρηση ανθεί με κάθε αποδέκτη να πληρώνει έως και 200.000 δολάρια για ένα νεφρό – ποσό που επιβεβαιώνεται από πολλές πηγές. Ο πρώην υπάλληλος του νοσοκομείου είπε στην DW ότι ένα πρακτορείο που ονομάζεται «MedLead» ήταν υπεύθυνο για την εύρεση δωρητών και αποδεκτών από όλον τον κόσμο.
Στον ιστότοπό της, η MedLead ισχυρίζεται ότι παρέχει δωρεές νεφρών εντός 30 ημερών «σύμφωνα με τη νομοθεσία για τη δωρεά οργάνων» και υπόσχεται ότι οι δωρητές κινούνται 100% από αλτρουιστικούς σκοπούς. Στη σελίδα της στο Facebook υπάρχουν βίντεο με άτομα που ευχαριστούν τη MedLead για τη βοήθειά της να αποκτήσουν ένα νέο νεφρό στην Κένυα.
Το πιο πρόσφατο βίντεο στον ιστότοπο δείχνει τη Σαμπίνε Φίσερ Κούγκλερ, μια 57χρονη γυναίκα από το Γκουντσενχάουζεν της Γερμανίας, η οποία πάσχει από νεφρική νόσο εδώ και 40 χρόνια. Αφού ένα πρώτο νεφρό που είχε λάβει σταμάτησε να λειτουργεί, ήταν απελπισμένη να βρει ένα δεύτερο. Αλλά η λίστα αναμονής για ένα νέο νεφρό στη Γερμανία είναι μεγάλη, μπορεί να πάρει οκτώ έως δέκα χρόνια. Στη Γερμανία, μόνο οι νεφροί των νεκρών που συμφώνησαν ρητά στη δωρεά οργάνων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μεταμοσχεύσεις και δεν υπάρχουν αρκετοί δότες για τα περισσότερα από 10.000 άτομα που περιμένουν νεφρό.
Με όπλο τους την απόγνωση
Η Σαμπίνε συνάντησε μόνο για λίγο τον δότη της, έναν 24χρονο άνδρα από το Αζερμπαϊτζάν. Το συμβόλαιο ισχυριζόταν ότι ο άντρας δεν θα πληρωνόταν, αν και η ίδια είπε ότι πλήρωσε μεταξύ 100.000 και 200.000 δολαρίων στη MedLead. «Ίσως είμαι λίγο εγωίστρια επειδή ήθελα αυτό το νεφρό και το πιο σημαντικό ήταν ότι το συμβόλαιο φαινόταν εντάξει. Αλλά είναι ξεκάθαρο. Η επέμβαση δεν είναι τόσο καθαρή όσο φαίνεται».
Σύμφωνα με τη γερμανική νομοθεσία, η πληρωμή για ένα όργανο είναι παράνομη και οι παραβάτες αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης έως και πέντε ετών. Ο άνδρας πίσω από το MedLead είναι ένας Ισραηλινός πολίτης που ονομάζεται Ρόμπερτ Σπολάνσκι, ο οποίος, σύμφωνα με κατηγορητήριο του 2016 από το Ειρηνοδικείο του Τελ Αβίβ, έχει κατηγορηθεί ότι πραγματοποίησε μεγάλο αριθμό παράνομων μεταμοσχεύσεων νεφρού στη Σρι Λάνκα, την Τουρκία, τις Φιλιππίνες και την Ταϊλάνδη, μαζί με έναν άνδρα που ονομάζεται Μπόρις Βόλφμαν, ο οποίος φέρεται να ήταν επικεφαλής του δικτύου. Ο Βόλφμαν κατηγορήθηκε ότι είχε ήδη εμπλακεί σε παράνομες δραστηριότητες μεταμόσχευσης αλλού.
«Είναι λίγο μυστήριο. Υποτίθεται ότι δεν πληρώνεις, αλλά πληρώνεις»
Ο Σπολάνσκι αρνείται οποιαδήποτε σχέση με τον Βόλφμαν. Σε ένα email προς το Der Spiegel, το ZDF και τη DW, η MedLead δήλωσε ότι δεν έχει καμία ανάμειξη στον εντοπισμό δωρητών, ότι όλοι οι δωρητές είναι 100% εθελοντές με αγνά κίνητρα και ότι το MedLead λειτουργεί με διαφάνεια και σε πλήρη συμμόρφωση με το νόμο από την ίδρυσή του.
Η ερευνητική ομάδα πήγε μυστικά στο Eka Hotel στο Ελντορέτ, μόλις ένα χιλιόμετρο από το νοσοκομείο Mediheal, για να μιλήσει με ξένους ασθενείς που περίμεναν μεταμοσχεύσεις. Μερικοί είναι εμφανώς αδύναμοι και ταξιδεύουν με μέλη της οικογένειάς τους. Μια Ρωσίδα, η οποία περίμενε για εγχείρηση νεφρού για τον σύζυγό της, είπε: «Κανείς δεν δίνει το νεφρό του δωρεάν». Ένας 72χρονος Ισραηλινός που υποβάλλεται σε αιμοκάθαρση στο νοσοκομείο Mediheal είπε: «Είναι λίγο μυστήριο. Δεν πρέπει να πληρώσεις, αλλά πληρώνεις. Η ιστορία λέει ότι υποτίθεται πως είναι ένας ξάδερφός μου που κατά κάποιο τρόπο βρέθηκε στην Ανατολική Αφρική την ίδια στιγμή με εμένα». Στην ηλικία του δεν θα είχε καμία πιθανότητα να λάβει νεφρό στο Ισραήλ, είπε.
Πίσω στο Ναϊρόμπι, ο Δρ Τζόναθαν Γουάλα, επικεφαλής της Νεφρολογικής Εταιρείας της Κένυας, έχει περιθάλψει αρκετούς ασθενείς που επέστρεψαν με μετεγχειρητικές επιπλοκές. «Έχουμε αναφορές για Ισραηλινούς ασθενείς που επιστρέφουν με σοβαρές λοιμώξεις, ορισμένοι με νεφρούς που βασικά έχουν απορριφθεί». Οι συνάδελφοί του έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου στις αρχές της Κένυας για ανήθικες μεταμοσχεύσεις που πραγματοποιούνται στο νοσοκομείο Mediheal.
Επιχείρηση εκατομμυρίων υπό υψηλή προστασία
Το 2023, το υπουργείο Υγείας της Κένυας πραγματοποίησε έρευνα στο νοσοκομείο Mediheal και διαπίστωσε ότι οι δότες και οι λήπτες συχνά δεν είχαν σχέση. Πραγματοποιήθηκαν ορισμένες μεταμοσχεύσεις υψηλού κινδύνου, όπως σε ασθενείς με καρκίνο ή σε εξαιρετικά ηλικιωμένους. Σχεδόν όλες οι διαδικασίες πληρώθηκαν σε μετρητά. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «ο ισχυρισμός για εμπορία οργάνων πρέπει να διερευνηθεί από τις αρμόδιες αρχές». Παρά τα ανησυχητικά ευρήματα, η έκθεση δεν δημοσιοποιήθηκε ποτέ και δεν ελήφθη κανένα μέτρο.
Ένας τοπικός ιδιωτικός ερευνητής στο Ελντορέτ, ο οποίος έχει παρακολουθήσει το παράνομο εμπόριο μοσχευμάτων, είπε ότι τουλάχιστον άλλα δύο νοσοκομεία εμπλέκονται επίσης. Όμως, είπε, «αν ερευνούσα αυτές τις υποθέσεις θα κινδύνευε η ζωή μου». «Υπάρχουν πολύ ισχυροί άνθρωποι που μπορεί να εμπλέκονται». Στην ερώτηση των δημοσιογράφων αν η υπόθεση φτάνει ως τα υψηλά κλιμάκια της κυβέρνησης, η απάντησή του είναι κατηγορηματική: «Ναι».
Ιδρυτής και πρόεδρος του Ομίλου Mediheal είναι ο Σουαρούπ Μίσρα. Ο ινδικής καταγωγής Μίσρα είναι πρώην βουλευτής και λέγεται ότι έχει καλές σχέσεις με τον πρόεδρο της Κένυας, Γουίλιαμ Ρούτο. Παρά τις επίμονες κατηγορίες για εμπορία οργάνων, ο πρόεδρος τον διόρισε πρόεδρο του κρατικού Ινστιτούτου Εμβολίων BioVax της Κένυας τον περασμένο Νοέμβριο, ένας ρόλος που επιτρέπει στον Μίσρα να εκπροσωπεί την Κένυα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και απέναντι σε ξένους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Ο Μίσρα δεν απάντησε σε επανειλημμένες οχλήσεις για συνέντευξη και άφησε μια σειρά ερωτήσεων αναπάντητη.
Εν τω μεταξύ, ο Άμον και άλλοι σαν αυτόν αγωνίζονται να επιβιώσουν με ένα νεφρό, η υγεία τους βρίσκεται σε κίνδυνο και οι ελπίδες τους συντρίβονται: «Αν μπορούσα να γυρίσω τον χρόνο πίσω, δεν θα είχα δεχτεί να αφαιρεθεί το νεφρό μου. Μισώ τον εαυτό μου γι’ αυτό».
Λίγο μετά την δημοσιοποίηση της δημοσιογραφικής έρευνας των Der Spiegel, ZDF και DW, ο υπουργός Υγείας της Κένυας, Άντεν Ντουάλε, διέταξε έλεγχο στο Νοσοκομείο Mediheal και σε επτά άλλες εγκαταστάσεις μεταμόσχευσης σε όλη την Κένυα. Λίγο αργότερα ανακοίνωσε ότι οι υπηρεσίες μεταμόσχευσης νεφρού έχουν ανασταλεί στο νοσοκομείο Mediheal. Μια νέα επιτροπή έρευνας έχει συσταθεί για να διερευνήσει όλες τις υπηρεσίες μεταμόσχευσης νεφρού που έγιναν στο Mediheal τα τελευταία πέντε χρόνια, είπε.
Η Μαριλίν Λίμο, αντιπρόεδρος του νοσοκομειακού ομίλου Mediheal είπε στα μέσα ενημέρωσης της Κένυας ότι όλες οι μεταμοσχεύσεις που πραγματοποιήθηκαν είναι νόμιμες, ότι η Mediheal δεν συμμετέχει στην προμήθεια των δωρητών και ότι δεν υπάρχει οικονομικό κίνητρο για τους δωρητές.
Παράλληλα, λίγες μέρες μετά την δημοσιοποίηση της έρευνας, ο Πρόεδρος Γουίλιαμ Ρούτο ανακοίνωσε στις 18 Απριλίου ότι «απομάκρυνε με άμεση ισχύ τον δρ Σουαρούπ Μίσρα από την προεδρία του Ινστιτούτου BioVax». Η ανακοίνωση ανέφερε ότι η αναστολή «θα παραμείνει σε ισχύ εν αναμονή του αποτελέσματος των ερευνών για σοβαρές καταγγελίες για ανήθικες και παράνομες δραστηριότητες που περιλαμβάνουν διαδικασίες μεταμόσχευσης νεφρού στο ννοσοκομείο Mediheal στο Ελντορέτ».
